Λέγοντας υπογλυκαιμία εννοούμε την παθολογική κατάσταση η οποία οφείλεται στην ελάττωση του σακχάρου του αίματος σε επίπεδα τέτοια που να προκαλούν κλινικές εκδηλώσεις δηλαδή συμπτώματα.

Από την παραπάνω μορφή του όρου της υπογλυκαιμίας βλέπουμε ότι αυτή δεν σχετίζεται άμεσα με μία συγκεκριμένη τιμή σακχάρου στο αίμα κάτω της οποίας θα έχουμε την εμφάνιση συμπτωμάτων. Αυτό βασικά οφείλεται στο ότι κάθε άτομο έχει διαφορετική ευαισθησία στη μείωση των επιπέδων του σακχάρου του αίματος με αποτέλεσμα ένα άτομο να εμφανίζει συμπτώματα σε τιμές σακχάρου υψηλότερες ή χαμηλότερες από ένα άλλο. Πράγματι αν λάβουμε σαν χαμηλότερες φυσιολογικές τιμές σακχάρου στο αίμα για τους ενήλικες τα 70mg γλυκόζης στα 100 κυβικά εκατοστού ορού αίματος (70mg/dl) και τα 60mg/dl για τα παιδιά τότε ένας ενήλικας μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα υπογλυκαιμίας με τιμές σακχάρου αίματος (60mg/dl) ενώ ένας άλλος να μην παρουσιάζει συμπτώματα με τιμές σακχάρου 50mg/dl.

Η υπογλυκαιμία δεν είναι πάθηση αλλά μία παθολογική κατάσταση που συνοδεύει ποικίλες παθήσεις από τις πιο καλοήθεις (π.χ. υπογλυκαιμία της νηστείας) μέχρι τις πιο κακοήθεις (π.χ. διάφοροι κακοήθεις όγκοι που εκκρίνουν ουσίες που προκαλούν υπογλυκαιμία). Στην καθημερινή όμως πράξη η υπογλυκαιμία, στη συντριπτική της πλειοψηφία παρουσιάζεται σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη και τα οποία είτε κάνουν υπέρβαση της δόσεως της λαμβανόμενης ινσουλίνης ή των αντιδιαβητικών δισκίων είτε σε καθυστέρηση της λήψεως γεύματος είτε σε έντονη και ασυνήθιστη σωματική άσκηση. Εκτός όμως από αυτή την αιτία υπάρχουν και άλλες οι οποίες όμως είναι σπανιότερες.
Γενικά η υπογλυκαιμία μπορούμε να πούμε ότι προκαλείται από δύο βασικούς μηχανισμούς ήτοι:
α) της μειωμένης παροχής γλυκόζης στο αίμα και
β) της αυξημένης απομάκρυνσης της γλυκόζης από το αίμα λόγω αυξημένης κατανάλωσης.

Μειωμένη παροχή γλυκόζης στον οργανισμό έχουμε στις κάτωθι καταστάσεις:

• Παρατεταμένος υποσιτισμός
• Κακή απορρόφηση της γλυκόζης από το έντερο
• Παθήσεις του ήπατος όπως π.χ. χρόνια ηπατίτις ή κίρρωση του ήπατος, ενζυματικές ανεπάρκειες ήπατος, νεοπλάσματα του ήπατος, τοξική βλάβη ήπατος από χρόνιο αλκοολισμό κ.α.
• Καταστάσεις που προκαλούν μειωμένη σύνθεση γλυκόζης μέσα στον οργανισμό από άλλες θρεπτικές ουσίες (νεογλυκογένεση).

Αυξημένη απομάκρυνση γλυκόζης από το αίμα έχουμε στις κάτωθι καταστάσεις:

• Υπερινσουλινισμός. Ο υπερινσουλινισμός (αυξημένες τιμές ινσουλίνης στο αίμα) συνηθέστερα οφείλεται σε υπερβολική χορήγηση ινσουλίνης σε διαβητικά άτομα και όπως είπαμε αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία υπογλυκαιμίας. Υπερινσουλινισμός όμως μπορεί να οφείλεται και σε αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης είτε από όγκους του παγκρέατος (ινσουλίνωμα) είτε από όγκους διαφόρων άλλων οργάνων (π.χ. του πνεύμονος) που παράγουν ουσίες που μιμούνται τη δράση της ινσουλίνης.
• Αυξημένη παραγωγή μυϊκού έργου όπως π.χ. επί εντόνου σωματικής ασκήσεως ή βαριάς χειρωνακτικής εργασίας.
  

Τα συμπτώματα που προκαλούνται από την υπογλυκαιμία είναι συνάρτηση τόσο των επιπέδων του σακχάρου του αίματος όσο και της ταχύτητας με την οποία αυτό πέφτει. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να διακριθούν σε οξέα, υποξέα και χρόνια. Πρακτικά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η γλυκόζη αποτελεί την κύρια και μοναδική πηγή ενεργείας των νευρικών κυττάρων και έτσι ένα μεγάλο μέρος των συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας οφείλεται στην δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος κατά τη φάση της υπογλυκαιμίας.

Τα οξέα συμπτώματα συνήθως παρουσιάζονται σε άτομα που κάνουν υπέρβαση της δόσης της ινσουλίνης και είναι εφίδρωση, αίσθημα πείνας, άγχος, τρεμούλας, μουδιάσματα των δακτύλων και διαταραχές από την όραση. Στην περίπτωση αυτή αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα το άτομο παρουσιάζει σπασμούς και πέφτει σε κώμα από το οποίο μπορεί να οδηγηθεί στο θάνατο.
Κάθε διαβητικό άτομο θα πρέπει να είναι κατάλληλα ενημερωμένο ώστε να μπορεί να διακρίνει εύκολα τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας ούτως ώστε να τα αντιμετωπίζει έγκαιρα και να μην διατρέχει τον κίνδυνο του κώματος.

Τα υποξέα συμπτώματα είναι λιγότερο έκδηλα γι αυτό και δυσκολότερα διαγιγνώσκονται. Κυριαρχούν συνήθως η υπνηλία και η ελάττωση της ικανότητας για αυτόματες αντιδράσεις αλλά μπορεί να υπάρχουν και εκδηλώσεις κακής συμπεριφοράς τις οποίες όμως το άτομο δεν είναι σε θέση να καταλάβει. Η ανάρμοστη αυτή συμπεριφορά αρκετές φορές αποδίδεται σε λήψη αλκοόλ επειδή ακριβώς η συμπεριφορά του ατόμου μοιάζει με αυτή του μεθυσμένου. Στα υποξέα συμπτώματα περιλαμβάνεται και ο αρνητισμός καθώς και η ανικανότητα χειρισμού ατομικών υποθέσεων.

Τα χρόνια συμπτώματα συνήθως παρουσιάζονται σε άτομα που πάσχουν από όγκους που εκκρίνουν ινσουλίνη. Τα συμπτώματα αυτά είναι ύπουλα, διαδράμουν χρονίως χωρίς να είναι έντονα και πολύ συχνά διαγιγνώσκονται δύσκολα και κυρίως καθυστερημένα. Τα χρόνια συμπτώματα της υπογλυκαιμίας συνίστανται σε βραδεία προοδευτική διανοητική έκπτωση η οποία πολλές φορές έχει και στοιχεία ψυχοπάθειας και η οποία καταλήγει τελικά σε εγκεφαλική άνοια.

Η διάγνωση της υπογλυκαιμίας δεν είναι πάντα εύκολη. Αυτή βασίζεται στην καλή εξιστόρηση των συμπτωμάτων από τον άρρωστο καθώς και στην ανεύρεση χαμηλών τιμών σακχάρου στο αίμα. Θα πρέπει να ξέρουμε ότι η απλή εξέταση του σακχάρου του αίματος δεν είναι πάντοτε αποκαλυπτική αφού η υπογλυκαιμία είναι συνήθως παροδική. Γι αυτό επί εντόνου κλινικής υποψίας και φυσιολογικών τιμών σακχάρου αίματος απαιτούνται άλλες ειδικότερες εξετάσεις.
Ένα συχνό παράπονο αρκετού κόσμου είναι το ότι πάσχει από υπογλυκαιμία είτε επειδή βρέθηκε μία τιμή σακχάρου στα χαμηλότερα φυσιολογικά όρια είτε επειδή παρουσιάζει συμπτώματα (λιγούρα, ιδρώτες) που πράγματι παρουσιάζονται επί υπογλυκαιμίας. Επίσης πολλά άτομα την τάση τους να καταναλώνουν πολλά γλυκά την αποδίδουν σε υπογλυκαιμία. Χωρίς να σημαίνει ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί εν τούτοις είναι τόσο σπάνιο που δεν δικαιολογεί την τόσο συχνή παρουσίασή του.

Η αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας είναι αιτιολογική δηλ. αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αίτιο που προκαλεί την υπογλυκαιμία φροντίζουμε να αρθεί. Αν π.χ. η δόση της ινσουλίνης είναι μεγάλη ή αν η δίαιτα του διαβητικού δεν είναι ρυθμισμένη τότε φροντίζουμε να τα ρυθμίσουμε. Η ρύθμιση αυτή είναι αρκετά πιο δύσκολη στα παιδιά απ' ότι στους ενήλικες επειδή τα παιδιά έχουν έντονη και απρόβλεπτη κινητική δραστηριότητα η οποία όπως αναφέρθηκε πιο πάνω αποτελεί αίτιο υπογλυκαιμίας.
Η υπογλυκαιμία αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση γλυκόζης είτε υπό τη μορφή της ενδοφλέβιας χορήγησης (στις πιο βαριές περιπτώσεις) είτε υπό την μορφή σάκχαρης ή γλυκού (στις πιο ελαφριές περιπτώσεις). Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από υπογλυκαιμία (κυρίως διαβητικοί) γνωρίζουν τα συμπτώματά της και τα αντιμετωπίζουν με τη λήψη μιας ή περισσοτέρων κουταλιών σάκχαρης ή ενός γλυκού ή μιας γλυκιάς πορτοκαλάδας.
Πολλά άτομα με συχνές κρίσεις υπογλυκαιμίας συνηθίζουν να κουβαλάνε στην τσέπη τους μερικές καραμέλες ή σοκολάτες ή ακόμη και φακελάκια με ζάχαρη.