Παρόλο που τη λέξη αυτοεκτίμηση τη συμπεριλαμβάνουμε στο καθημερινό μας λεξιλόγιο πολύ συχνά, αν ρωτήσουμε τι είναι αυτοεκτίμηση πολλοί λίγοι θα είναι εκείνοι που θα μπορούν να δώσουν μια σαφή απάντηση.

Η λέξη αυτοεκτίμηση έχει τη ρίζα της στο λατινικό ρήμα estimare δηλαδή αποτιμώ, που έχει διπλή έννοια, δηλαδή προσδιορίζω την αξία ενός πράγματος και έχω συγκεκριμένη τιμή για κάτι.

Με την ψυχολογική έννοια του όρου και με απλά λόγια είναι ο τρόπος που βλέπω τον εαυτό μου και, φυσικά, αν αυτό που βλέπουμε εμείς για μας, μας ικανοποιεί ή όχι. Η κριτική αυτή ματιά έχει πολύ μεγάλη σημασία για την ψυχική μας ισορροπία. Όταν είναι θετική μας δίνει τη δυνατότητα να ενεργούμε αποδοτικά, να νιώθουμε καλά και να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες χωρίς να πανικοβαλλόμαστε ή να τα παρατάμε. Αν είναι αρνητική μας γεμίζει πόνο, απογοήτευση, θλίψη και γενικά μας δυσκολεύει στην καθημερινή μας ζωή. Είναι σημαντικό λοιπόν να μπορεί να κοιτάξει κανείς μέσα του και να δει τι αυτοεκτίμηση έχει, θετική ή αρνητική.

Το ερώτημα που φυσικά γεννάται είναι πώς ξέρω αν έχω καλή ή κακή αυτοεκτίμηση;

Το θέμα της αυτοεκτίμησης είναι πολύπλοκο και βαθύ. Στόχος αυτού του μικρού άρθρου είναι μας δείξει δύο πράγματα: Πρώτον πώς γεννάται η αυτοεκτίμηση και δεύτερον από ποιές παραμέτρους εξαρτάται.

Πώς γεννάται η αυτοεκτίμηση;

Η αυτοεκτίμηση, καθώς και πολλά άλλα ψυχολογικά μας χαρακτηριστικά διαμορφώνονται από τότε που ήμασταν μωρά, ακόμα κι από την κοιλιά της μητέρας μας. Όταν ένα μωρό το περιμένουν οι γονείς του με χαρά θα αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση. Όταν ο γονιός το αγαπά, είναι χαμογελαστός και το φροντίζει, θέτει τις βάσεις για να έχει το παιδί αυτό ικανοποιητική αυτοεκτίμηση.

Πολλές φορές ακούμε τους θεραπευόμενούς μας να μας λένε πως όταν ήταν μικροί δεν είχαν τη δυνατότητα να οικοδομήσουν μια γερή αυτοεκτίμηση.

Μία θεραπευόμενή μου, πολυτάλαντη σε πολλούς τομείς της τέχνης, συχνά αναφέρει ότι δεν έχει καταφέρει τίποτα στη ζωή της σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο, παρόλο που έχει κάνει πολλά πράγματα σε ‘όλους’ τους τομείς που έχει ασχοληθεί. Η κοπέλα αυτή είχε μεγαλώσει σε μια οικογένεια που οι γονείς ήταν αδιάφοροι για αυτήν και την αδελφή της. Μεγαλώνοντας, και αφού η μάνα έμεινε χήρα, από την αδιαφορία πέρασε στο να απαιτεί από τα κορίτσια της να την ενισχύουν ψυχικά και πρακτικά παρά να τα ενισχύει, ενώ συγχρόνως τα υποτιμούσε.

Είναι πολλά τα παραδείγματα που μπορούμε να αναφέρουμε για ανθρώπους που έρχονται να ζητήσουν τη βοήθειά μας γιατί δεν τα καταφέρνουν στη ζωή τους. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, από πίσω υπάρχουν ανύπαρκτοι ή απορριπτικοί γονείς. Σε όλα τα στάδια εξέλιξης του παιδιού, από το στοματικό στάδιο μέχρι και την εφηβεία αλλά και σε όλη την ενήλικη ζωή του, πρέπει να είμαστε ως γονείς επιτρεπτικοί στα παιδιά μας, χωρίς να χάνουμε τα όρια, υποστηρικτικοί και να τους δείχνουμε σεβασμό, αγάπη και εκτίμηση. Έτσι κι αυτά θα μπορέσουν να δομήσουν έναν εαυτό που θα συμπεριλαμβάνει τις τρείς παραμέτρους που μας κάνουν να έχουμε μια ισορροπημένη αυτοεκτίμηση.

Από ποιές παραμέτρους εξαρτάται η αυτοεκτίμησή μας;

Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από τρεις παραμέτρους.
Την αγάπη και την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό μας και την εικόνα που έχουμε γι’ αυτόν.
Αγαπώ τον εαυτό μου ανεξάρτητα από τα ελαττώματά μου, τις αποτυχίες, τις αντιξοότητες. Τον αγαπώ γιατί μια μικρή φωνή εσωτερική μου λέει ότι αξίζω αγάπη και αυτοσεβασμό. Αυτή η αγάπη είναι ανεξάρτητη από τις επιδόσεις μας. Υποδηλώνει πως είμαστε ικανοί ν’ αντισταθούμε στις εξωτερικές αντιπαλότητες και να αρχίζουμε πάλι την προσπάθεια μετά από κάποια αποτυχία. Η αγάπη προς τον εαυτό μας, μας προφυλάσσει από την απόγνωση.

Η αγάπη προς τον εαυτό μας εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την αγάπη που δεχτήκαμε από τους γονείς μας όταν ήμασταν παιδιά, από τη συναισθηματική τροφή που έχουμε λάβει ως τώρα. Είναι δύσκολο να αναπληρώσει κάποιος την έλλειψη αυτοεκτίμησης που βίωσε στην παιδική ηλικία. Το να αγαπάς τον εαυτό σου είναι το βαθύτερο και το πιο ουσιαστικό συστατικό της αυτοεκτίμησης.

Η εικόνα που έχω για τον εαυτό μου έχει σχέση με την υποκειμενική στάση μας απέναντι στον εαυτό μας. Δεν έχει σημασία αν είναι αληθινές ή όχι οι αρετές και τα ελαττώματά μας, αυτό που έχει σημασία είναι οι δικές μας πεποιθήσεις για τα ελαττώματα και τις αρετές μας. Για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μας.

Γι αυτό ένα άτομο που μπορεί να έχει πολλά συμπλέγματα, επομένως χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν δίνει στους άλλους να καταλάβουν τι είναι αυτό που τον κάνει να υποφέρει. Η πρώτη εικόνα του εαυτού μας διαμορφώνεται μέσα από την οικογένεια, τα όνειρα και τα σχέδια που κάνουν οι γονείς για μας και όχι από αυτά που θέλουμε εμείς για τον εαυτό μας.

Όταν λέμε έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου σημαίνει ότι το άτομο νιώθει άξιο να ενεργήσει σωστά και αποφασιστικά σε κάθε περίπτωση, δηλαδή νιώθει ικανό ν’ αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της δουλειάς του, στις κοινωνικές και προσωπικές του υποχρεώσεις έτσι ώστε να νιώθει ότι το εκτιμούν και το αγαπούν.

Πώς οικοδομείται η εμπιστοσύνη στον εαυτό;

Από την παιδεία που παίρνουμε μέσα από την οικογένεια και το σχολείο. Προετοιμάζουμε από νωρίς το παιδί ότι ίσως να αποτύχει σε κάποιες περιπτώσεις και ότι θα πρέπει να μην απογοητεύεται και να ξαναπροσπαθεί. Το μαθαίνουμε να διδάσκεται από τις δυσκολίες και τις αποτυχίες. Η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας μεταφέρεται μέσα από τα λόγια μας, αλλά περισσότερο από το δικό μας παράδειγμα.

Οι τρεις αυτές βασικές αρχές συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Όταν αγαπάς τον εαυτό σου έχεις αυτοσεβασμό και ακολουθείς τις βαθύτερες παρορμήσεις και ανάγκες σου, οικοδομείς έτσι μια θετική εικόνα για τον εαυτό σου και έτσι τον εμπιστεύεσαι περισσότερο και ενεργείς χωρίς να φοβάσαι την αρνητική κριτική ή την αποτυχία. Οι τρεις παράμετροι είναι δύσκολο να συνυπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους. Μπορεί για παράδειγμα να έχει κάποιος εμπιστοσύνη σε κάποιο τομέα π.χ. στη δουλειά του, αλλά στην προσωπική ή κοινωνική του ζωή να μην αισθάνεται ασφαλής.

Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αυτοεκτίμηση δεν διαχωρίζεται σε επίπεδα. Όταν είναι ικανοποιητική σε κάποιο τομέα θα συμπαρασύρει και τους υπόλοιπους. Η αυτοεκτίμηση ισοδυναμεί με τη συνολική εικόνα του εαυτού μας. Όταν βλέπουμε τον εαυτό μας θετικά τολμάμε και έτσι μπορούμε να διορθώσουμε ή να αποδυναμώσουμε τα ελαττώματά μας και να ισχυροποιήσουμε τα δυνατά μας σημεία.

Ποιός είναι ο ρόλος της ψυχοθεραπείας σε θέματα αυτοεκτίμησης;