Παρότι ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχει υπέρταση, μόνο το 5% των περιπτώσεων οφείλεται σε κάποια συγκεκριμένη αιτία, η οποία μπορεί να εντοπιστεί και να θεραπευτεί. Πώς ερμηνεύεται λοιπόν ο τόσο μεγάλος αριθμός υπερτασικών, τι σημαίνει όταν λέμε 'έχω πίεση', πώς τη μετράμε σωστά και πώς μπορούμε να θωρακίσουμε τον οργανισμό μας;

Υπέρταση ονομάζεται η κατάσταση στην οποία η αρτηριακή πίεση είναι αυξημένη. Αρτηριακή είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών, οι οποίες το μεταφέρουν από την καρδιά σε όλο το σώμα.

Η αρτηριακή πίεση καταγράφεται με δύο αριθμούς, π.χ. 130/80. Ο μεγαλύτερος αριθμός είναι η 'συστολική' πίεση (που είναι γνωστή ως 'μεγάλη') και πρόκειται για την πίεση που ασκείται στις αρτηρίες όταν η καρδιά συσπάται για να διοχετεύσει το αίμα μέσω των αρτηριών προς τα όργανα του σώματος. Ο μικρότερος αριθμός είναι η 'διαστολική' (ή 'μικρή' πίεση) και πρόκειται για την πίεση που ασκείται στο τοίχωμα των αρτηριών όταν η καρδιά χαλαρώνει για να δεχτεί νέο αίμα. Ο κόσμος συχνά για συντομία αναφέρει ότι π.χ. έχει πίεση 13 με 8 που σημαίνει ότι έχει 130/80.

Η πίεση ενός ατόμου ανάλογα με το επίπεδό της κατατάσσεται σε:

• Ιδανική: συστολική κάτω από 120 και διαστολική κάτω από 80.
• Φυσιολογική: συστολική μεταξύ 120 και 129 και διαστολική μεταξύ 80 και 84.
• Οριακή υπέρταση: συστολική 130 - 139 είτε διαστολική 85 - 89.
• Υπέρταση: συστολική πάνω από 140 είτε διαστολική πάνω από 90.
• Μεμονωμένη συστολική υπέρταση: συστολική πάνω από 140 και διαστολική κάτω από 90. Η τελευταία παρατηρείται στα ηλικιωμένα άτομα και οφείλεται στο ότι το τοίχωμα των αρτηριών σκληραίνει όσο μεγαλώνουμε.

Οι αιτίες

Στις περισσότερες περιπτώσεις η υπέρταση είναι ιδιοπαθής, που σημαίνει ότι δεν οφείλεται σε κάποιο γνωστό αίτιο. Σε μικρό ποσοστό (5%) των υπερτασικών ανθρώπων η υπέρταση είναι δευτεροπαθής, δηλαδή οφείλεται σε κάποιο αίτιο που με κατάλληλες εξετάσεις μπορεί να βρεθεί και να θεραπευτεί. Μερικά από αυτά τα αίτια είναι η άπνοια ύπνου, παθήσεις των νεφρών των επινεφριδίων.

Η υπέρταση είναι πολύ συχνή και μάλιστα γίνεται ακόμη συχνότερη με την πάροδο της ηλικίας. Ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχει υπέρταση, ενώ στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 65 ετών) η αναλογία είναι ένας στους δύο. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι τα υπερτασικά άτομα είναι περίπου δύο εκατομμύρια.

Σε αντίθεση με αυτό που πολύς κόσμος πιστεύει, η υπέρταση δεν είναι δυνατό να γίνει αντιληπτή, διότι δεν έχει κανένα σύμπτωμα. Γι’ αυτό το λόγο έχει ονομαστεί 'σιωπηλός δολοφόνος'. Επομένως, ο μόνος τρόπος για τη διάγνωση είναι η μέτρηση με πιεσόμετρο και μάλιστα δεν αρκεί μόνο μία. Αυτό οφείλεται στο ότι η πίεσή μας διαρκώς μεταβάλλεται, ακόμη και από δευτερόλεπτο σε δευτερόλεπτο.

Επιπρόσθετα, όταν έχουμε συναισθηματική φόρτιση, δηλαδή άγχος, χαρά, φόβο, η πίεση ανεβαίνει παροδικά, χωρίς αυτό να είναι επικίνδυνο για τον οργανισμό. Επομένως, για να θεωρηθεί ότι κάποιος έχει υπέρταση θα πρέπει αυτό να επιβεβαιωθεί με δύο τουλάχιστον επισκέψεις και μετρήσεις από γιατρό.

Επίσης, στις μετρήσεις της πίεσης θα πρέπει να τηρούνται κάποιοι κανόνες, όπως το άτομο θα πρέπει να έχει παραμείνει ήρεμο στην καθιστή θέση για 5 λεπτά πριν από τις μετρήσεις, να έχει τη σωστή θέση (καθιστό, με τα πόδια στο πάτωμα και τη ράχη να ακουμπά στην καρέκλα, το χέρι να ακουμπά σε κάποιο τραπέζι δίπλα). Σε ένα ποσοστό ατόμων (περίπου 15%) παρά την τήρηση όλων των κανόνων η πίεση βρίσκεται ανεβασμένη μόνο στο ιατρείο, ενώ είναι φυσιολογική στο σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε την 'υπέρταση λευκής μπλούζας' και συνήθως δεν χρειάζεται αντιυπερτασική θεραπεία. Για να ανιχνευτούν τα άτομα με αυτό το φαινόμενο θα χρειαστούν μετρήσεις στο σπίτι με αξιόπιστο πιεσόμετρο και επίσης 24ωρη καταγραφή της πίεσης με ειδική συσκευή.

Η θεραπεία

Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί η υπέρταση είναι απαραίτητο να αρχίσει αντιυπερτασική θεραπεία. Ο λόγος είναι ότι η υπέρταση αν μείνει αθεράπευτη αυξάνει πολύ τον κίνδυνο για εγκεφαλικά επεισόδια, έμφραγμα, αιφνίδιο θάνατο, καρδιακή ανεπάρκεια και για νεφρική βλάβη. Δυστυχώς, για πολλούς λόγους, το μεγαλύτερο ποσοστό υπερτασικών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο παραμένει χωρίς ή με ανεπαρκή θεραπεία.

Η αντιυπερτασική θεραπεία περιλαμβάνει δύο σκέλη: τα φάρμακα και τη βελτίωση του τρόπου ζωής. Υπάρχουν 5 κύριες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων και ο γιατρός θα διαλέξει τα καταλληλότερα για εσάς. Συνήθως θα χρειαστεί συνδυασμός 2 ή και περισσότερων φαρμάκων για τη σωστή ρύθμιση της πίεσης. Η αντιυπερτασική θεραπεία είναι απαραίτητο να συνεχίζεται διά βίου με καθημερινή λήψη φαρμάκων. Η περιστασιακή χρήση αντιυπερτασικών φαρμάκων (π.χ. υπογλώσσια) δεν ωφελεί σε τίποτε και αντιθέτως μπορεί να προκαλέσει ζημιά με την απότομη πτώση της πίεσης.

Εκτός από τη θεραπεία με τα φάρμακα, το υπερτασικό άτομο μπορεί να κάνει από μόνο του μερικά πράγματα, τα οποία σίγουρα θα μειώσουν την πίεσή του. Αυτές οι ενέργειες μπορεί να ωφελήσουν επίσης και τα άτομα που δεν είναι υπερτασικά, διότι θα καθυστερήσουν ή θα αποτρέψουν την εμφάνιση της υπέρτασης. Η πιο σημαντική ενέργεια είναι η ελάττωση του σωματικού βάρους, η οποία εκτός από τη μείωση της πίεσης φέρει και άλλα πολλαπλά οφέλη στον οργανισμό.

Η μείωση της πρόσληψης του αλατιού (π.χ. να μην υπάρχει αλατιέρα στο τραπέζι) ελαττώνει το επίπεδο της πίεσης και βελτιώνει τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων. Απαραίτητη είναι η περιορισμένη λήψη αλκοολούχων ποτών σε δύο ποτά την ημέρα για τους άντρες και σε ένα για τις γυναίκες. Τέλος, η άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας (π.χ. περπάτημα με γρήγορο ρυθμό για μισή ώρα) θα βελτιώσει όχι μόνο την πίεση αλλά και άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως την αυξημένη χοληστερίνη και το σάκχαρο.

Είναι αυτονόητο ότι το κάπνισμα απαγορεύεται στα υπερτασικά άτομα όχι διότι ανεβάζει την πίεση, αλλά γιατί πολλαπλασιάζει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ο καφές δεν ανεβάζει την πίεση στα άτομα που τον έχουν συνηθίσει και έτσι η λογική χρήση του δεν απαγορεύεται. Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν πολλοί, τα πορτοκάλια μειώνουν την πίεση, διότι περιέχουν κάλιο, με αποτέλεσμα να είναι τροφή ωφέλιμη για τους υπερτασικούς.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Υπέρτασης www . hypertension . gr στον οποίο μπορείτε να διαβάσετε ή να εκτυπώσετε τα αξιόπιστα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, όπως επίσης και 41 συνήθεις ερωτήσεις και απαντήσεις για την υπέρταση και τη χοληστερίνη.