Αυτό το άρθρο απευθύνεται σε όσους θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για την αναβλητικότητα και πιθανούς τρόπους για να τη διαχειριστούν.

‘Αναβλητικότητα’ σημαίνει να αναβάλλεις να κάνεις κάτι που γνωρίζεις ότι πρέπει ή χρειάζεται να κάνεις. Όλοι μας μπορεί κάποιες φορές να αναβάλλουμε τα πράγματα που χρειάζεται να γίνουν ως ένα βαθμό. Όλοι μας έχουμε πει ‘θα το κάνω αργότερα’ ή ‘πρέπει να κάτσω να το κάνω αυτό’. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι αναβάλλουν συστηματικά και σε τέτοιο βαθμό, που σιγά-σιγά τα πράγματα που έχουν να κάνουν συσσωρεύονται σε έναν μεγάλο όγκο προκαλώντας έτσι επιπρόσθετο άγχος και πίεση στη ζωή τους. Τι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις; Τι γίνεται όταν η αναβλητικότητα επηρεάζει με αρνητικό τρόπο τη ζωή σου στην καθημερινότητα, π.χ. αυξάνει το άγχος σου, δυσκολεύει τη δουλειά σου, προκαλεί αναξιοπιστία στις σχέσεις σου, έχει επιπτώσεις και σε άλλους γύρω σου;

Οι λόγοι μπορούν να ποικίλλουν. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να αναβάλλουν για τους παρακάτω κυρίως λόγους:

• Έχεις την αίσθηση ότι δεν είσαι καλός σε αυτό που κάνεις. Μπορεί να έχεις την αντίληψη ότι όσοι φτάνουν με επιτυχία τους στόχους τους (π.χ. όπως οι άνθρωποι που θεωρείς πετυχημένους) το κατορθώνουν ‘με τη μία’ – χωρίς εμπόδια, δυσκολίες ή αμφιβολίες. Έτσι, όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα μπορεί να σκεφτείς – ‘αυτό που κάνω δεν μου φαίνεται καλό, μάλλον είναι λάθος, καλύτερα να τα παρατήσω’. Ωστόσο, οι άνθρωποι που πετυχαίνουν να φέρουν εις πέρας τους στόχους τους φαίνεται να ξέρουν από πριν ότι στις προσπάθειές τους θα βρουν δυσκολίες. Έτσι, όταν συναντούν εμπόδια, απλά επιλέγουν να συνεχίσουν την προσπάθεια.
• Υποθέτεις ότι θα πρέπει να έχεις συγκεκριμένη διάθεση. Μπορεί να χρειάζεται να κάνεις κάποια πράγματα που είναι βαρετά ή απαιτητικά, για τα οποία ίσως ποτέ δεν θα έχεις ‘το κέφι’ να τα κάνεις. Πότε θα έχεις τη διάθεση να κάνεις κάτι που δεν σου πολυαρέσει; Αν, όμως, παρ’όλα αυτά, ξεκινήσεις να τα πραγματοποιείς το πιθανότερο είναι να αρχίσεις να έχεις την αίσθηση της εκπλήρωσης.
• Ο φόβος της αποτυχίας. Μπορεί να αφήνεις τα πράγματα μέχρι την τελευταία στιγμή και μετά να πεις ‘δεν είχα αρκετό χρόνο για να το κάνω καλύτερα’. Συνήθως, με αυτό τον τρόπο δίνεις στον εαυτό σου μια δικαιολογία και τον προστατεύεις από το ενδεχόμενο της αποτυχίας – ότι δηλαδή και να είχες χρόνο να το κάνεις καλύτερα, φοβάσαι ότι και πάλι δεν θα ήταν καλό.
• Ο φόβος της απόρριψης ή της οικειότητας. Μπορεί να αποφεύγεις να καλείς φίλους στο σπίτι σου ή να κάνεις εκείνα τα τηλέφωνα, διότι μπορεί να αισθανθείς απόρριψη. Επίσης, μπορεί να μην αισθάνεσαι πολύ άνετα στην ιδέα ότι οι άλλοι θα σε γνωρίσουν καλύτερα. Η αναβλητικότητα βοηθάει στο να κρατήσεις τους άλλους σε μια ασφαλή συναισθηματική απόσταση, επιτρέποντάς σου να αποφύγεις να δείξεις τον εαυτό σου στους άλλους.
• Ο φόβος της επιτυχίας. Αν επιτύχεις, τότε μπορεί να ανησυχείς ότι θα τραβήξεις πάνω σου περισσότερη προσοχή ή ότι μπορεί να δημιουργήσεις περισσότερη δουλειά για τον εαυτό σου.
• Έμμεσα ανταποδίδεις σε κάποιον. Μπορεί με την αναβλητικότητά σου να αντεκδικείσαι έμμεσα κάποιον. Αν, για παράδειγμα, αισθάνεσαι ότι σε διατάζουν ή ότι σε αναγκάζουν να κάνεις κάτι, τότε η αναβλητικότητά σου μπορεί να είναι ένας έμμεσος τρόπος που βρίσκεις για να εκφράσεις το θυμό σου ή να επαναστατήσεις.
• Έλλειψη δέσμευσης. Μπορεί απλά να μη θεωρείς πολύ σημαντικό αυτό που χρειάζεται να κάνεις, κι έτσι δεν αξίζει να καταβάλεις γι’ αυτό οποιαδήποτε προσπάθεια. Ή μπορεί να το θεωρείς δυσάρεστο και να προτιμάς να κάνεις κάτι άλλο ευκολότερο ή πιο ευχάριστο.

Μερικοί τρόποι για να ξεπεράσεις την αναβλητικότητα:

• Απλά κάν’ το. Ακούγεται απλό, ωστόσο ο τρόπος για να κάνεις κάτι, εφ’ όσον θέλεις, είναι απλά να το κάνεις. Όπως ακριβώς και με το κολύμπι, για να κολυμπήσεις χρειάζεται να μπεις στο νερό.
• Σχεδίασέ το. Το να βάλεις στο ημερολόγιό σου τα πράγματα που χρειάζεται να κάνεις ή το να φτιάξεις μια λίστα με αυτά είναι για πολλούς ένας χρήσιμος τρόπος να οργανωθούν καλύτερα και να μειώσουν την αναβλητικότητά τους.
• Χώρισε αυτά που πρέπει να κάνεις σε μικρότερα κομμάτια. Αν κάποια πράγματα που χρειάζεται να κάνεις φαίνονται πολλά ή μεγάλα, ένας αποτελεσματικότερος τρόπος είναι να τα χωρίσεις σε μικρότερα μέρη. Αυτό θα βοηθήσει να μειώσεις το άγχος, αφού αντί να θεωρείς ότι πρέπει να κάνεις ένα υπερβολικό άλμα μπορείς να κάνεις πολλά μικρότερα βήματα προς τον στόχο που δηλώνεις ότι θέλεις να φτάσεις.
• Μοιράσου. Αν αυτά που έχεις να κάνεις είναι πάρα πολλά, δεν χρειάζεται απαραίτητα να θεωρείς ότι πρέπει να τα κάνεις όλα μόνος σου. Αν ζητήσεις ξεκάθαρα βοήθεια είναι πολύ πιθανόν να υπάρξουν κάποιοι που ευχαρίστως θα ήθελαν να βοηθήσουν. Αυτό μπορεί να κάνει και τη διεκπεραίωση των εργασιών πιο ευχάριστη, αφού καλλιεργεί το ομαδικό πνεύμα.
• Σκ έψου διαφορετικά. Αν προτού ξεκινήσεις να κάνεις κάτι έχεις ήδη αποφασίσει ή ‘προβλέψει’ ότι θα αποτύχει, αν οι προσδοκίες σου είναι τόσο υψηλές που αποθαρρύνεσαι από το να προσπαθήσεις, αν τα θέλεις ‘όλα ή τίποτα’, τότε ίσως χρειάζεται να αμφισβητήσεις τέτοιους τρόπους σκέψης, καθώς φαίνεται να αυξάνουν την αναβλητικότητα. Πολλές φορές είναι πιο αποτελεσματικό να στοχεύεις να κάνεις μια καλή και ικανοποιητική δουλειά παρά μια άψογη δουλειά.
• Αντάμειψε τον εαυτό σου. Ίσως έχεις την αντίληψη ότι τα μικρά βήματα δεν είναι άξια αναγνώρισης ή σημασίας. Ίσως έχεις μάθει να κρίνεις τον εαυτό σου (ή και τους άλλους) με ιδιαίτερα αυστηρά κριτήρια ή ότι η ανταμοιβή ή η επιβράβευση αξίζει μόνο για ‘μεγάλα ή δύσκολα επιτεύγματα’. Ωστόσο, το να ανταμείψεις τον εαυτό σου μπορεί να είναι σημαντικό, καθώς ενισχύει την αυτοπεποίθησή σου και κάνει πιο ευχάριστη τη διαδικασία. Αν πάλι τα πράγματα δεν γίνουν όπως έλπιζες, θα μπορούσες να δεις την όλη εμπειρία σαν ένα αξιόλογο μάθημα.
• Χρονοδιάγραμμα. Πες στον εαυτό σου ότι ‘αυτό θα το έχω κάνει μέχρι το τέλος της εβδομάδας ή μέχρι το τέλος του χρόνου.’