Η διαμόρφωση της προσωπικής ταυτότητας, κατά κύριο λόγο και η ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς είναι οι κύριοι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν κατά την εφηβική ηλικία (Τσιάντης, 1991). Αν και φαίνεται αντιφατικό, η πορεία του εφήβου προς την ανεξαρτησία επιτυγχάνεται μέσω της διεργασίας της παλινδρόμησης.

Ο Blow (1967) θεωρεί αναγκαίο για τον έφηβο να επαναδιαπραγματευτεί τα πρώιμα άγχη και τις σχέσεις των πρώτων χρόνων της ζωής του για να αποσύρει τις αρχικές επενδύσεις στους γονείς. Τα αμφιθυμικά συναισθήματα είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό που παρουσιάζουν οι έφηβοι στην προσπάθεια να απεμπλακούν συναισθηματικά από την οικογένεια και χαρακτηρίζουν τις σχέσεις των προηγούμενων σταδίων ανάπτυξης, οι οποίες μέσα από την παλινδρόμηση, που είναι μία βασική ψυχική λειτουργία της εφηβείας, έρχονται πάλι στην επιφάνεια του ψυχισμού.

Από τα παραπάνω γνωρίσματα γίνεται σαφής η ανωριμότητα και η σύγχυση που επικρατεί στον εσωτερικό κόσμο του εφήβου. Ο Winnicott (1965) θεωρεί πως αυτή η ανωριμότητα είναι πολύτιμη για τους εφήβους γιατί μέσα σ' αυτήν βρίσκονται οι σπόροι της δημιουργικότητας και των πρωτοποριακών ιδεών για τη ζωή.

Πιο συγκεκριμένα τα κυριότερα αναπτυξιακά επιτεύγματα που επιτελούνται συνήθως κατά την περίοδο της εφηβείας είναι τα ακόλουθα:

Οι σχέσεις του εφήβου με τους γονείς αναδιαμορφώνονται, με σκοπό την ανεξαρτητοποίηση και την αυτονομία του. Διεκδικεί πλέον μία νέα αναβαθμισμένη θέση μέσα στην οικογένεια, πιο ισότιμη με αυτή των γονέων (Sroufe & Fleeson, 1988). Σε αυτή τη φάση των οικογενειακών σχέσεων, ο έφηβος μπορεί να επιτελέσει δύο βασικές και επώδυνες διεργασίες: το πένθος για την παιδική ηλικία που τελειώνει και τις απώλειες που συνεπάγονται από αυτό το τέλος, καθώς και την αποϊδανικοποίηση των γονέων ή των εσωτερικευμένων εικόνων τους.

Επίσης, ο έφηβος πρέπει να προσαρμοστεί στις ταχύτατες μεταβολές που συμβαίνουν στο σώμα του και να εξοικειωθεί με την ώριμη πλέον σεξουαλική του ανάπτυξη. Η αίσθηση του ότι είναι κυρίαρχος του σώματός του εναλλάσσεται συχνά με την αίσθηση ότι κατοικεί σε ένα ξένο σώμα. Ακόμη, ξεκαθαρίζει η αίσθηση του φύλου και τίθενται οι βάσεις για τις φιλικές ή σεξουαλικές ετεροφυλικές σχέσεις (Τσιάντης, 1991).

Δημιουργείται και εδραιώνεται σταδιακά η αίσθηση του εαυτού και της προσωπικής ταυτότητας. Καθώς αναπτύσσεται η ικανότητα για αφαιρετικούς συλλογισμούς ο έφηβος διατυπώνει τις δικές του ιδέες, αξίες και στάσεις ζωής, την προσωπική του κοσμοθεωρία, χωρίς να έχει την αίσθηση ότι επηρεάζεται από τον τρόπο που αντιδρούν οι γονείς του.

Αμφισβητεί τα κοινωνικά συστήματα αξιών, τις επικρατούσες πολιτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις, το εκπαιδευτικό σύστημα και ασπάζεται νέες, ανατρεπτικές συνήθως, απόψεις και θεωρίες. Βασισμένος σε αυτές τις ιδέες, ο έφηβος καλείται να πάρει σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον του. Η προσωπική ταυτότητα του όμως θα πρέπει να αναγνωρίζεται και να γίνεται αποδεκτή και από άλλα άτομα που ο ίδιος θεωρεί σημαντικά (Erikson, 1981).

Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους τροποποιούνται και αναθεωρούνται. Ο έφηβος εγκαταλείπει πολλές από τις παιδικές του φιλίες και αναζητά νέους φίλους, οι οποίοι θα πρέπει να μοιράζονται τις ίδιες με αυτόν αντιλήψεις, αξίες και στάσεις ζωής. Συνήθως οι φίλοι που διαλέγει έχουν υψηλές φιλοδοξίες για το μέλλον και εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, έτσι ώστε να ισχυροποιούν και την δική του επιθυμία να ενηλικιωθεί (Τσιάντης, 1991).

Οι φιλίες που αναπτύσσονται ανάμεσα σε εφήβους του ίδιου φύλου είναι συνήθως πολύ στενές και επιτρέπουν έτσι στη συνέχεια τη δημιουργία μίας στενής ετερόφυλης σχέσης (Sroufe et al., 1993).

Σε ότι αφορά το σχολείο, ο έφηβος καλείται να ανταπεξέλθει με επιτυχία στις αυξημένες απαιτήσεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπου το σχολικό πλαίσιο είναι πολύ διαφορετικό, αυστηρό, απρόσωπο και λιγότερο βοηθητικό για όσους έχουν προβλήματα προσαρμογής (Masten & Braswell, 1991).