Καθώς η περιβαλλοντική θερμοκρασία ανεβαίνει, αλλάζει η επιδημιολογία των παθογόνων που εμπλέκονται στην εμφάνιση λοιμώξεων. Η παραμονή σε ανοικτούς χώρους αναγκαστικά λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, μειώνει την επίπτωση των αερογενώς μεταδιδόμενων λοιμωδών νοσημάτων.

Η αυξημένη εφίδρωση, η αύξηση των δραστηριοτήτων στο εξωτερικό περιβάλλον και ορισμένες συνήθειες αυξάνουν τη συχνότητα των δερματικών φλεγμονών. Ορισμένες λοιμώξεις προκαλούνται από κακώς συντηρημένα κλιματιστικά, από το κολύμπι σε ακάθαρτα νερά, από κακώς συντηρημένες υποδομές ξενοδοχείων (π.χ. υδραυλικά συστήματα). Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν τον πολλαπλασιασμό τοξικών λοιμογόνων παραγόντων στο νερό και τα τρόφιμα, ενώ η αυξημένη εφίδρωση και αφυδάτωση ευνοεί την ανάπτυξη ουρολοιμώξεων. Τα έντομα που είναι άφθονα κατά τους θερινούς μήνες μπορεί να προκαλέσουν ορισμένα νοσήματα και πρέπει να αποφεύγονται. Επίσης, κατά τους θερινούς μήνες σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, αυξάνει η επίπτωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Στο παρόν άρθρο εκτίθενται ορισμένες από τις πιο συνήθεις λοιμώξεις που απασχολούν τον πληθυσμό κατά τους θερινούς μήνες και τρόποι πρόληψης.

Λοιμώδη νοσήματα λόγω έκθεσης σε μολυσμένο νερό ή συμμετοχής σε αθλήματα

Τα λοιμώδη νοσήματα της κατηγορίας αυτής είναι ιδιαίτερα συνήθη το καλοκαίρι και οφείλονται σε μετάδοση λοιμογόνων οργανισμών μέσω κατάποσης ή εισπνοής μολυσμένων σωματιδίων ή απευθείας προσβολή του δέρματος και των βλεννογόνων. Οι πιο συχνές λοιμώξεις αυτής της κατηγορίας στην Ελλάδα, είναι η ωτίτιδα του κολυμβητή, η γαστρεντερίτιδα του κολυμβητή, μολύνσεις τραυμάτων, οφθαλμών μολύνσεις ουροποιογεννητικού και αναπνευστικού συστήματος.

Υπάρχει σαφής σύνδεση της συγκέντρωσης των εντερόκοκκων και των κολοβακτηριδίων στο νερό και των λοιμώξεων αυτών. Περιστασιακώς οι υδάτινες δραστηριότητες αποτελούν αιτία μετάδοσης ασυνήθιστων επικίνδυνων λοιμώξεων όπως πρωτοζωικών λοιμώξεων, ηπατίτιδας Α, legionella (νόσος των λεγεωνάριων), λεπτόσπειρας κλπ.

Φλεγμονές του δέρματος και ιδρωτοποιών αδένων

Ο εποικισμός του δέρματος από παθογόνα περιορίζεται σημαντικά από την ξηρότητά του, τις αντιβακτηριακές ουσίες του σμήγματος και τη μικροχλωρίδα του. Η αυξημένη εφίδρωση κατά το καλοκαίρι, τα δήγματα των εντόμων, οι μικρές λύσεις της συνέχειας του δέρματος από συχνές κατά το καλοκαίρι πρακτικές (π.χ. αποτρίχωση) μπορούν να διαταράξουν την ευαίσθητη ισορροπία με αποτέλεσμα την ανάπτυξη φλεγμονών.

Τα μικρόβια είναι πολλά, όπως ο χρυσίζοντας σταφυλόκοκκος, ο στρεπτόκοκκος, οι μύκητες κ.λπ. Η κατάσταση περιπλέκεται σε ομάδες υψηλού κινδύνου (διαβήτης, αλκοολισμός, ανοσοκατασταλτικά κ.λπ.), καθώς και στην περίπτωση μικροτραυματισμών στο ύπαιθρο (π.χ. από αθλητικές δραστηριότητες), που μπορεί να επιμολυνθούν από το κλωστηρίδιο του τετάνου.Tα συνήθη συμπτώματα είναι τοπικό εξάνθημα, διαταραχή της επιφάνειας του δέρματος, πρήξιμο ή κνησμός. Ενίοτε εμφανίζεται πυρετός.

Η πρόληψη επιτυγχάνεται με τη χρήση δροσερών ρούχων, την αποφυγή σφιχτών ρούχων που αυξάνουν την εφίδρωση, την αποφυγή αμφιβόλου ποιότητας ή ερεθιστικών καθαριστικών σώματος, την αποφυγή πρακτικών που προκαλούν λύσεις της συνέχειας του δέρματος (π.χ. απρόσεκτη αποτρίχωση), την άριστη ρύθμιση νοσημάτων που προκαλούν αύξηση της επιθετικότητας των λοιμώξεων (π.χ. διαβήτης), τον αντιτετανικό εμβολιασμό, τη χρήση ατομικής πετσέτας.

Λοιμώδη από κλιματιστικά

Μη επαρκώς συντηρημένα κλιματιστικά μπορεί να γίνουν αιτία μετάδοσης κοινών αναπνευστικών λοιμώξεων, μυκητιασικών λοιμώξεων αλλά και σπανιότερων λοιμωδών νοσημάτων όπως φυματίωσης, legionella (νόσος των λεγεωνάριων) κλπ.

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα λοιμώδη νοσήματα

Η μη χρήση προφυλακτικού και οι σεξουαλικές επαφές υψηλού κινδύνου είναι σύμφωνα με μελέτες οι βασικοί παράγοντες της αύξησης των αφροδίσιων νοσημάτων κατά το καλοκαίρι. Τα παθογόνα που μεταδίδονται μέσω σεξουαλικής επαφής είναι πολλά, με συχνότερα, σύμφωνα με μελέτες την ηπατίτιδα β, τον ιό των θηλωμάτων, ορισμένα χλαμύδια και μυκοπλάσματα (μη γονοκοκκική ουρηθρίτιδα), τον herpes simplex, τον γονόκοκκο (βλεννόρροια), το Αids, τις τριχομονάδες, την ωχρή σπειροχαίτη (σύφιλη) κλπ.

Το πρόβλημα με τα αφροδίσια είναι ότι πολλές περιπτώσεις δεν έχουν συμπτώματα, με αποτέλεσμα ένας σύντροφος που φαίνεται υγιής να έχει πρόβλημα χωρίς να το καταλαβαίνει ούτε ο ίδιος, ούτε πολύ περισσότερο ο σύντροφός του, ενώ καθημερινώς η συχνότητά τους αυξάνεται παγκοσμίως.

Η προφύλαξη περιλαμβάνει την αποφυγή επαφών και συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (π.χ. πολλοί περιστασιακοί σύντροφοι), τη συνεχή χρήση προφυλακτικού, την ούρηση και το καλό πλύσιμο άμεσα μετά από τη σεξουαλική επαφή, τον προληπτικό αιματολογικό έλεγχο στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Για την ηπατίτιδα Β γίνεται σήμερα προληπτικός εμβολιασμός εφόσον δεν υπάρχουν σχετικές αντενδείξεις.

Ουρολοιμώξεις

Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού οφείλονται σε παθογόνους οργανισμούς που προσβάλλουν τα ούρα, την ουροδόχο κύστη, την ουρήθρα, τον προστάτη, τον νεφρό. Οι ουρολοιμώξεις μπορεί να έχουν συμπτώματα με τσούξιμο κατά την ούρηση, συχνουρία, πυρετό, δέκατα, ναυτία, κοιλιακό πόνο, εμετό (συμπτωματικές ουρολοιμώξεις) ενδέχεται όμως να μην έχουν κανένα σύμπτωμα και να αποκαλύπτονται μόνο μετά από εξέταση ούρων (ασυμπτωματικές ουρολοιμώξεις).

Τα μικρόβια που προκαλούν ουρολοιμώξεις είναι πολλά, με κύριο εκπρόσωπο την escherichia coli. Παράγοντες που προδιαθέτουν στην ανάπτυξη ουρολοιμώξεων και είναι ιδιαιτέρως συνήθεις κατά το καλοκαίρι είναι η μη λήψη επαρκούς ποσότητας νερού και η αφυδάτωση λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, η χρήση τοπικών αντισυλληπτικών, όπως σπερματοκτόνων και διαφραγμάτων, οι κακές συνθήκες υγιεινής που εκθέτουν την ουρήθρα σε μικρόβια από τον πρωκτό, η έκθεση σε μολυσμένα νερά.

Στην ανάπτυξη των ουρολοιμώξεων μπορεί να εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες όπως κύηση, ουρολογικές παθήσεις, παθήσεις του νωτιαίου μυελού, η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο διαβήτης, γενετικές προδιαθέσεις, ιατρικοί χειρισμοί, η καταστολή του ανοσοποιητικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα όπως τα Chlamydia trachomatis, η neisseria gonorrhoeae, ο ιός του έρπητα έχουν κυρίαρχο ρόλο.

Η πρόληψη περιλαμβάνει την επαρκή πρόσληψη νερού κατά το καλοκαίρι, την καλή ατομική και κοινωνική υγιεινή, την άριστη ρύθμιση νοσημάτων που προκαλούν αύξηση της επιθετικότητας των λοιμώξεων.

Τροφικές δηλητηριάσεις από λοιμογόνα

Η τροφική δηλητηρίαση είναι ιδιαίτερα συχνή κατά το καλοκαίρι λόγω έκθεσης των τροφών σε υψηλές θερμοκρασίες. Οφείλεται σε κατανάλωση ακατάλληλου νερού ή τροφίμου. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι απλά επιγαστρικά άλγη ή αυτοπεριοριζόμενα διαρροϊκά σύνδρομα, μπορεί όμως να εμφανιστεί σοβαρή διάρροια, εμετός, υψηλός πυρετός, επίμονη επιγαστραλγία, αιματηρή κένωση.

Οι μικροοργανισμοί που εμπλέκονται είναι πολλοί, όπως ιοί, shigella, σαλμονέλλα, campylobacter, e. Coli, entamoeba histolytica, yersinia, giardia, lamblia, cryptosporidia, εντεροιοί, vibrios, s. aureus, bacillus cereus.

Σύμφωνα με έρευνες, οι καταναλωτές κακών μαγειρευμένων χάμπουργκερ, εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα προσβολής από enterohemorrhagic Escherichia coli, οι καταναλωτές τηγανητού ρυζιού προσβολή από Bacillus cereus, οι καταναλωτές μαγιονέζας και κρέμας προσβολή από Staphylococcus aureus και σαλμονέλα, οι καταναλωτές ψαρικών – θαλασσινών (ιδιαίτερα ωμών) προσβολή από ηπατίτιδα Α, Vibrio species, Salmonella, το Escherichia coli η Shigella, το Campylobacter και οι ιοί είναι τα πιο συνήθη παθογόνα γενικώς στους ταξιδιώτες, ενώ σε εστιατόρια στα οποία τηρούνται πλημμελώς οι όροι υγιεινής μπορεί να εμφανιστούν επιδημίες από Shigella, Salmonella, Giardia, Cryptosporidium, εντεροιούς, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, ηπατίτιδα, Listeria.

Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων, την άριστη ρύθμιση νοσημάτων που προκαλούν αύξηση της επιθετικότητας των λοιμώξεων (πχ. διαβήτης, Αids). Τα τρόφιμα δεν πρέπει να πιάνονται με τα χέρια, παρά μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαίο, ιδιαιτέρως όταν υπάρχουν πληγές ή φλεγμονές με πύο. Μετά το πλύσιμο το τρόφιμο πρέπει να μαγειρεύεται σε υψηλή θερμοκρασία επί αρκετό χρόνο και να καταναλώνεται άμεσα, αλλιώς να τοποθετείται το συντομότερο δυνατό στο ψυγείο.

Τα τρόφιμα πρέπει να προστατεύονται από μύγες και έντομα και τα σκεύη που χρησιμοποιούνται για την κοπή τους να πλένονται καλά με βραστό νερό. Το ίδιο καλό πλύσιμο πρέπει να γίνεται και στην περίπτωση των υπολειμμάτων που μένουν στους πάγκους και στα τραπέζια της κουζίνας μετά την κοπή και την επεξεργασία των τροφίμων.

Πρέπει να χρησιμοποιούνται διαφορετικά σκεύη για τα ωμά και διαφορετικά για τα μαγειρεμένα τρόφιμα (για παράδειγμα διαφορετικό μαχαίρι για το ωμό κρέας, διαφορετικό μαχαίρι για τα λαχανικά και το ψημένο κρέας, που πρέπει να πλένονται καλά μετά τη χρήση). Δεν πρέπει να καταναλώνονται τρόφιμα από πλανόδιους πωλητές, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, αμφιβόλου προέλευσης ποτά, νερό και παγάκια. Τα φρούτα πρέπει να ξεφλουδίζονται στα ταξίδια και να μην καταναλώνονται αναποφλοίωτα, το φαγητό πρέπει να σερβίρεται ζεματιστό. Ορισμένα ειδικά σύνδρομα σε ομάδες υψηλού κινδύνου προλαμβάνονται με εμβόλια (ηπατίτιδα Α).