Η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων (όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος) που παρατηρείται στους σύγχρονους πληθυσμούς έχει ωθήσει τα τελευταία χρόνια την επιστημονική κοινότητα στη διερεύνηση φυσικών μεθόδων πρόληψης νοσημάτων. Ένα προϊόν που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όσον αφορά τη θεραπευτική του χρήση από τα αρχαία κιόλας χρόνια, είναι το σουσάμι. Από την Αρχαία Ελλάδα ως την Κίνα, εκχυλίσματα σουσαμιού χρησιμοποιούνται ως βότανα για την καταπολέμηση της υπέρτασης και για παραγωγή φαρμάκων. Τι είναι όμως αυτό που καθιστά το σουσάμι και τα προϊόντα του, χαλβά και ταχίνι, θεραπευτικά και πώς αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στη διατροφή του σύγχρονου ανθρώπου;

Το σουσάμι και τα προϊόντα του αποτελούν τρόφιμα υψηλής θρεπτικής αξίας. Ο σησαμόσπορος, καρπός του φυτού σησάμι, αποτελεί την πρώτη ύλη για την παρασκευή του ταχινιού και του χαλβά. Το σουσάμι αποτελεί τρόφιμο με υψηλής βιολογικής αξίας φυτική πρωτεΐνη. Είναι πλούσιο σε αμινοξέα, όπως η μεθεϊονίνη, η τρυπτοφάνη, η λευκίνη και η αργινίνη, ενώ είναι σχετικά φτωχό σε λυσίνη. Κατά συνέπεια, όταν συνδυαστεί με τρόφιμα που περιέχουν λυσίνη, όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, η πρωτεΐνη που προκύπτει είναι υψηλής βιολογικής αξίας και διαθεσιμότητας.

Τα λιπαρά οξέα αποτελούν τα θρεπτικά συστατικά με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα στο σουσάμι. Στην πλειονότητά τους είναι μονοακόρεστα και πολυακόρεστα, με τα κορεσμένα να κατέχουν το μικρότερο ποσοστό στη σύσταση του τροφίμου (15%). Η αυξημένη παρουσία πολυακόρεστων λιπαρών οξέων καθιστά το σουσάμι μια ιδιαιτέρως θρεπτική τροφή, καθώς τα συγκεκριμένα οξέα δεν μπορεί να τα συνθέσει ο ανθρώπινος οργανισμός, γι’ αυτό και θεωρούνται απαραίτητα.

Στο σουσάμι περιέχονται κυρίως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως Β1, Β2 και νιασίνη. Οι βιταμίνες αυτές αποτελούν συνένζυμα πολλών μεταβολικών συστημάτων και διεργασιών, γεγονός που τις καθιστά απαραίτητες για την καλύτερη υγεία του οργανισμού και ιδιαίτερα του νευρικού συστήματος. Παράλληλα, στο σουσάμι και ιδιαιτέρως στο έλαιό του, περιέχονται ποσά βιταμίνης Ε, υπό μορφή σχεδόν αποκλειστικά γ – τοκοφερόλης. Το γεγονός αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιοξειδωτική λειτουργία, του σουσαμιού και του ελαίου του.

Εκτός από τις βιταμίνες, τα κυριότερα μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία που περιέχονται στο σουσάμι είναι το ασβέστιο, ο φώσφορος, το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος και το σελήνιο. Ιδιαιτέρως το σελήνιο, που περιέχεται σε σημαντικά ποσά στο σουσάμι, έχει τα τελευταία χρόνια συσχετιστεί με σημαντική αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό, καθώς αποτελεί συστατικό ενός σημαντικότατου οργανικού αντιοξειδωτικού συστήματος, της οξειδάσης της γλουταθιόνης, η οποία αποτελεί ένα από τα κυριότερα αμυντικά συστήματα του οργανισμού έναντι της δράσης οξειδωτικών μηχανισμών, όπως είναι οι ελεύθερες ρίζες.

Τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση σουσαμιού έχει συσχετιστεί τόσο με την πρόληψη, όσο και την αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων φθοράς με υψηλή συχνότητα στο σύγχρονο πληθυσμό, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, διάφορες μορφές καρκίνου κ.α. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στην παρουσία ορισμένων ουσιών με σημαντικές ιδιότητες, κυρίως αντιοξειδωτικές, όπως είναι οι στερόλες (καμπεστερόλη, στιγμαστερόλη, β – σιτοστερόλη κ.α.) και οι λιγνάνες. Ιδιαιτέρως για τις λιγνάνες (σησαμίνη και σησαμολίνη), οι οποίες βρίσκονται σε σημαντικά ποσά στο σουσάμι, υπάρχουν πολλά ερευνητικά δεδομένα, σχετικά με τη δράση τους στην προστασία του οργανισμού από οξειδωτικούς παράγοντες.

Συγκεκριμένα, η κατανάλωση σουσαμιού έχει συσχετιστεί με μειωμένη ευαισθησία των λιποπρωτεϊνών (κυρίως της LDL) του αίματος στην οξείδωση. Με δεδομένο το γεγονός ότι η οξείδωση της LDL αποτελεί κύριο αιτιολογικό παράγοντα για τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στα αγγεία, η προστασία που μπορεί να παρέχει το σουσάμι, μέσω κυρίως της σησαμολίνης που περιέχει, συμβάλλει στην πρόληψη της εμφάνισης αθηροσκλήρωσης.

Επίσης, έχει βρεθεί ότι η σησαμολίνη προστατεύει από τη δράση των ελευθέρων ριζών, οι οποίες αποτελούν σημαντικούς οξειδωτικούς παράγοντες και έχουν συσχετιστεί με ποικίλες βλαβερές επιδράσεις στον οργανισμό, από τις σημαντικότερες εκ των οποίων είναι η καταστροφή του γενετικού υλικού και η εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου. Η εξουδετέρωση τέτοιων μηχανισμών έχει ωθήσει πολλούς ερευνητές στο να αποδώσουν στο σουσάμι σημαντική αντικαρκινογόνο δράση. Επιπλέον, μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η σησαμίνη προστατεύει από εμφάνιση εγκεφαλικών επεισοδίων, λόγω της ανασταλτικής της δράσης στην αύξηση της πίεσης και στην εγκεφαλική θρομβογένεση.

Για τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητο το σουσάμι και τα προϊόντα του να αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό του καθημερινού μας διαιτολογίου, όλο το χρόνο. Μην ξεχνάμε ότι για να επωφεληθούμε από τα θρεπτικά συστατικά οποιοδήποτε τροφίμου, πρέπει η κατανάλωσή του να είναι συχνή και όχι απλά περιστασιακή.