Πρόδρομος του σύγχρονου ασθενοφόρου ήταν το πρωτόγονο φορείο που κατασκεύαζαν αυτοσχέδια με μακρυά ξύλα πάνω στα οποία ξάπλωνε ο ασθενής ή ο τραυματίας και τον μετέφεραν στους ώμους.

Το ασθενοφόρο τελειοποιήθηκε μέσα από την εμπειρία των πολέμων και πατέρας του σύγχρονου ασθενοφόρου θεωρείται ο γάλλος Dominique-Jean Larrey, που συγκλονισμένος από τις άθλιες συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι τραυματίες του πολέμου της Γαλλίας εναντίον των Αυστριακών-Πρώσσων το 1792, συνέλαβε την ιδέα του ασθενοφόρου σε μορφή άμαξας με δύο ρόδες την οποία έσερναν άλογα και μπορούσε έτσι να παραμένει κοντά στο πεδίο της μάχης.

Οι πόλεμοι και οι μεγάλες μάχες συνέβαλαν στην εξέλιξη του ασθενοφόρου και το 1864 με βάση τη συνθήκη της Γενεύης πολλές Ευρωπαϊκές χώρες συμφώνησαν στην ουδετεροποίηση των νοσοκομείων και των ασθενοφόρων, έτσι ώστε να αποκτήσουν και ένα προστατευτικό σήμα. Αυτό το δεδομένο οδήγησε μερικά χρόνια αργότερα στο παραδοσιακό όχημα του Ερυθρού Σταυρού.

Έτσι η καμπίνα της άμαξας που έσερναν άλογα τελειοποιήθηκε περί το 1870 και πίσω από το κάθισμα του οδηγού απέκτησε και κουτί εξοπλισμού άμεσης βοήθειας το οποίο περιλάμβανε ένα μπουκάλι κονιάκ για την καταστολή του πόνου, έξι επιδέσμους, γάζες, 6 μικρά σφουγγάρια, δύο ταινίες περίσφιξης και κουβέρτες. Με την εμφάνιση του αυτοκινήτου το 1899, μετά και την ενσωμάτωση της εμπειρίας του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, οδηγηθήκαμε προοδευτικά στο σημερινό ασθενοφόρο με γνώμονα την ιδέα δημιουργίας οχημάτων μεταφοράς που θα μπορούσαν να παρέχουν και βασικές υπηρεσίες υποστήριξης της ζωής στο δρόμο προς το νοσοκομείο.

Στις ΗΠΑ, τα σύγχρονα ασθενοφόρα επανδρώνονται με ειδικά εκπαιδευμένο μη- ιατρικό προσωπικό (paramedics) το οποίο μπορεί να εκτελεί επείγουσες παρεμβάσεις, όπως φλεβοκέντηση και χορήγηση φαρμάκων ενδοφλεβίως, απινίδωση και βέβαια ότι περιλαμβάνει το πρόγραμμα προχωρημένης υποστήριξης της ζωής (ALS).

Στη χώρα μας παρά τη σημαντική εξέλιξη των υπηρεσιών του ΕΚΑΒ δεν μπορεί να παρέχεται συστηματικά και σε όλα τα ασθενοφόρα προχωρημένη καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, με εξαίρεση τις κινητές μονάδες οι οποίες διαθέτουν γιατρούς αλλά είναι πολύ λίγες για να καλύψουν στην πράξη όλα τα επείγοντα περιστατικά.

Ο κλασσικός διασώστης του ΕΚΑΒ μπορεί να παρέχει βασική υποστήριξη της ζωής τύπου τεχνητής αναπνοής-μαλάξεων (BLS) και ακόμη πολύ σημαντική υπήρξε η προσθήκη στα ασθενοφόρα των αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών. Το ΕΚΑΒ, εφόσον απαιτηθεί από τις περιστάσεις, μπορεί να στείλει ακόμη και εξιδικευμένο ανανήπτη με ατομικό αυτοκίνητο ή μηχανάκι για περαιτέρω αρωγή του περιστατικού.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα για την έκβαση των επειγόντων περιστατικών είναι ίσως και η δυνατότητα άμεσης παροχής αποτελεσματικών υπηρεσιών από τα εφημερεύοντα νοσοκομεία, τα οποία πρόκειται να παραλάβουν και να αντιμετωπίσουν περαιτέρω τα περιστατικά. Μιά επιπλέον, πιστεύω, πλευρά του προβλήματος βασίζεται και στο διάχυτο ιατροκεντρισμό που απαιτεί ένα γιατρό παντού, έτσι ώστε να μπορεί να ξεπερασθεί και τυπικά η ευθυνοφοβία του συστήματος.

Αν ληφθεί υπόψιν ότι π.χ περίπου το 50% των οξέων εμφραγμάτων που πρόκειται να πεθάνουν πεθαίνουν στο σπίτι ή στο δρόμο προς το νοσοκομείο, τότε έχει μεγάλη σημασία το προσωπικό του ΕΚΑΒ να μπορεί να παρατείνει τη ζωή μέχρι να φτάσει ο άρρωστος στο νοσοκομείο. Διαφορετικά, το ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ δεν θα διαφέρει τίποτε από το περίφημο ‘Κάρο της Δημαρχίας’ που την περίοδο της κατοχής απλά κουβαλούσε νεκρούς ή μισοπεθαμένους στον τόπο της ταφής.

Είναι ξεκάθαρο ότι οι υπηρεσίες του ΕΚΑΒ έχουν εκσυγχρονισθεί σημαντικά, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, και είναι απόλυτα βέβαιο ότι η διοίκηση και το προσωπικό του ΕΚΑΒ μοχθούν για να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο τις παρεχόμενες υπηρεσίες, όμως πολλές φορές οι προθέσεις δεν δικαιώνονται στην πράξη από την έκβαση των περιστατικών.

Ζούμε σε μια χώρα που υπάρχουν πάρα πολλοί γιατροί σε αναλογία με τον γενικό πληθυσμό και αυτό θα έπρεπε να παροτρύνει πολλούς νέους γιατρούς στο να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο ΕΚΑΒ-ιδιαίτερα σε εποχές ανεργίας των νέων γιατρών και αναμονής πολλών ετών πριν από την έναρξη κλινικής ειδικότητας.

Αφετέρου, αν δεν υπάρξει στο μέλλον ενδιαφέρον των νέων γιατρών για μια μάχιμη θέση στο ΕΚΑΒ, τότε η επιλογή και η εκπαίδευση περισσότερων παραιατρικών διασωστών, όπως στις ΗΠΑ, θα είναι μια λύση. Πολύ σημαντική βέβαια προτεραιότητα αποτελεί για την έκβαση των επειγόντων περιστατικών η ενημέρωση και η εκπαίδευση του γενικού κοινού στη βασική υποστήριξη της ζωής.