Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των αγχωδών διαταραχών. Πρόκειται για αρκετά συχνή νόσο, καθώς προσβάλλει το 2% του πληθυσμού. Είναι σημαντικά συχνότερη στις γυναίκες και η εμφάνισή της γίνεται συνήθως στις ηλικίες 25 – 35 ετών. Τα αίτια της ΙΨΔ είναι σύνθετα. Έχει τεκμηριωθεί η συμμετοχή παραγόντων γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματά της είναι οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί. Συνήθως συνυπάρχουν άγχος, ανησυχία και ενδεχομένως διαταραχές ύπνου, όρεξης και συναισθήματος. Με τον όρο ιδεοληψίες αναφερόμαστε σε επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες (όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους ασθενείς) 'κολλάνε' στο μυαλό και γίνονται εμμονές.

Το περιεχόμενο των σκέψεων, των παρορμήσεων ή των εικόνων αυτών είναι συνήθως ενοχλητικό για το άτομο, με αποτέλεσμα να του δημιουργείται έντονο άγχος. Το άτομο αναγνωρίζει αυτές τις σκέψεις και παρορμήσεις ως ξένες προς τον εαυτό του και την προσωπικότητά του και ως απαράδεκτες και μη λογικές και προσπαθεί να τις διώξει από το μυαλό του, συχνά χωρίς αποτέλεσμα με επακόλουθη επιδείνωση του άγχους του.

Στην προσπάθεια απαλλαγής του από τις βασανιστικές ιδεοληψίες, ανακαλύπτει κάποιους τρόπους (φράσεις, σκέψεις, αποφυγές, τελετουργίες) με τους οποίους ανακουφίζει προσωρινά το άγχος που αυτές του δημιουργούν. Οι τρόποι αυτοί, που συχνά έχουν έντονο το τελετουργικό στοιχείο, λέγονται ψυχαναγκασμοί και αυτό διότι σύντομα το άτομο νιώθει καταναγκασμένο να τους επαναλαμβάνει τακτικά για να εξασφαλίζει προσωρινή ηρεμία.

Παράδειγμα συχνών ιδεοληψιών και ψυχαναγκασμών είναι το ακόλουθο: Κάποια μητέρα στη θέα μαχαιριών αισθάνεται μέσα της την παρόρμηση να αρπάξει το μαχαίρι και να το καρφώσει στο παιδί της (ιδεοληψία), το οποίο υπεραγαπά.

Η συνειδητοποίηση της απαράδεκτης αυτής παρόρμησης την οποία η μητέρα συνειδητά αποδοκιμάζει και την αισθάνεται ως ξένη της δημιουργεί τεράστιο άγχος. Για να είναι σίγουρη ότι ποτέ δεν θα πραγματοποιήσει αυτή την παρόρμηση, αποφεύγει όσο μπορεί τα μαχαίρια, συχνά δε τα εξαφανίζει εντελώς από το σπίτι (ψυχαναγκασμός).

Η θεραπεία

Η θεραπεία της ΙΨΔ περιλαμβάνει τρεις προσεγγίσεις: τη φαρμακευτική, την ψυχοθεραπευτική και την ψυχοχειρουργική:

• Στα πλαίσια της φαρμακευτικής αγωγής μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, νευροληπτικά. Η φαρμακευτική αγωγή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στις εξάρσεις της νόσου και έχει το πλεονέκτημα ότι προσφέρει γρήγορη ανακούφιση στον πάσχοντα
• Η ψυχοθεραπεία εκλογής είναι η γνωσιακή-συμπεριφορική. Η ορθή εφαρμογή γνωσιακών και ιδιαίτερα συμπεριφορικών τεχνικών οδηγεί σε σταδιακή υποχώρηση έως και εξάλειψη των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών, προσφέροντας ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα με αντοχή στον χρόνο.

Ένα μικρό ποσοστό ασθενών δεν ανταποκρίνεται στις συμβατικές θεραπευτικές μεθόδους (φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία). Κάποιοι από τους ασθενείς αυτούς οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντική αναπηρία στη ζωή τους, πληρούν τα αυστηρά κριτήρια επιλογής για ειδική νευροχειρουργική θεραπεία.

Η βαρύτητα της πάθησης σε αυτούς θα πρέπει να επιμένει για τουλάχιστον 5 έτη και να μην ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους δραστικούς φαρμακευτικούς συνδυασμούς ή σε γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία. Οι ασθενείς θα πρέπει να είναι μεταξύ 18 - 60 ετών, να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις οδηγίες και να δώσουν ενυπόγραφη συναίνεση για να υποβληθούν στη θεραπεία.

Αποκλείονται ασθενείς με τρέχουσα ή παρελθούσα ψυχωτική διαταραχή, με ιστορικό χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών ή με κάποια σοβαρή εγκεφαλική πάθηση. Όλοι οι ασθενείς που θα επιλεγούν θα πρέπει να έχουν υποβληθεί προηγουμένως σε μελέτη με PET SCAN για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη συγκριτική μελέτη του αποτελέσματος μετά τη θεραπεία.

Η νευροχειρουργική παρέμβαση συνήθως πραγματοποιείται με τη μέθοδο της 'εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης', είναι αναστρέψιμη και δεν επιφέρει βλάβες στον εγκέφαλο. Η αποτελεσματικότητα της είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, σύμφωνα και με τις δημοσιευμένες μελέτες.

Η εφαρμογή της νέας αυτής θεραπευτικής μεθόδου στη χώρα μας  διευρύνει τις θεραπευτικές δυνατότητες και  συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών που πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.