'Η μεγαλύτερη κρίση στις ζωές μας δεν είναι μονοδιάστατα η οικολογική, η οικονομική, ή η διανοητική. Είναι σε μεγάλο βαθμό και η κρίση της δημιουργικότητας. Μερικές φορές οδηγούμαστε σε αδιέξοδα γιατί δεν μπορούμε να ξαναφανταστούμε τις ζωές μας με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι είναι τώρα. Κρατιόμαστε απεγνωσμένα από ένα καθεστώς επειδή το έχουμε συνηθίσει, φοβούμενοι ότι αν το αφήσουμε θα παρασυρθούμε από τα χειμαρρώδη ρεύματα του άγνωστου. Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στον κόσμο είναι το να είσαι διατεθειμένος να αφήσεις όσα παλιά γνωστά, όμως άχρηστα, πράγματα επιμένεις να κουβαλάς μαζί σου δουλικά, ακόμα κι αν πια σε εμποδίζουν στο ταξίδι, και το δικό σου και των άλλων.' (Clarkson, 2005)

Δημιουργικότητα: Τι είναι;

Επιγραμματικά, το λεξικό της wikipedia αναφέρει για τη δημιουργικότητα: Δημιουργικότητα είναι το φαινόμενο όπου ένας άνθρωπος (ή μια ομάδα ανθρώπων) δημιουργεί κάτι καινούργιο (ένα προϊόν, μια ιδέα, μια λύση, ένα έργο τέχνης κτλ) το οποίο έχει κάποιου είδους αξία.

Η δημιουργικότητα είναι μια έμφυτη τάση και ικανότητα του ανθρώπου, όπως άλλωστε δείχνει και η πορεία του μέσα στην ιστορία. Όταν αυτή η έμφυτη δημιουργικότητα δεν έχει το έδαφος και τις συνθήκες να εκφραστεί τότε μπορεί να βρει αρνητικούς τρόπους για να το κάνει – συμπεριλαμβανομένης για παράδειγμα της πολύ συνηθισμένης αρνητικής δημιουργικότητας των συνεχώς επαναλαμβανόμενων σκέψεων, του υπερβολικού αρνητικού άγχους ή /και της απάθειας.

Σε τι χρησιμεύει;

Θα τολμούσα να πω ότι έχουμε ανάγκη τη δημιουργικότητα για την ψυχική και πνευματική μας υγεία και αίσθηση ευημερίας. Η δημιουργικότητα χρειάζεται για να μπορεί ο άνθρωπος να εκφράζει και να εκφράζεται, να σχετίζει και να σχετίζεται, να βρίσκει νόημα, να χτίζει και να αλλάζει τη ζωή του τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά.

Η δημιουργικότητα δεν χρειάζεται να συνδέεται μόνο με την καλλιτεχνική έκφραση. Ίσα ίσα μπορεί να διαχέεται και να διοχετεύεται μέσα σε όλες τις πτυχές της ζωής, ακόμα και στα μικρά και τα απλά της καθημερινότητας.

Σε πολλές περιπτώσεις, το να είσαι δημιουργικός δεν σημαίνει ότι χρειάζεται απαραίτητα να ανατρέψεις δραστικά ή παρορμητικά τα πάντα στη ζωή σου (π.χ. να εγκαταλείψεις την εργασία σου, να αφήσεις το σπίτι σου κτλ). ' Πολλές φορές σοφία είναι να αλλάξεις τη ζωή σου κατά το δυνατόν απ’ όπου κι αν βρίσκεσαι.' (Kempton, 2011)

Πώς λειτουργεί;

Ίσως να ακούγεται παράδοξο αλλά μελέτες δείχνουν (π.χ. Rowan, Deurzen κ.α.) ότι συχνά η δημιουργικότητα προϋποθέτει τόσο φαντασία όσο και ρεαλισμό. Προϋποθέτει δηλαδή να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν τις πραγματικές συνθήκες, να αναγνωρίζει τα εμπόδια και τα όρια, καθώς επίσης να έχει ανοιχτούς ορίζοντες για τη φαντασία. Ο αθλητής που τρέχει μετ’εμποδίων έχει συμπεριλάβει τις μπάρες στη διαδρομή του, δεν παριστάνει ότι δεν υπάρχουν! Είναι από αυτή τη ζύμωση πραγματικότητας και φαντασίας που φαίνεται να ενεργοποιούνται οι δημιουργικές δυνάμεις που όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν στον ένα ή στον άλλο βαθμό, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η καθήλωση μόνο στο ένα ή μόνο στο άλλο, δηλαδή μόνο στην πραγματικότητα ή μόνο στη φαντασία συνήθως φαίνεται να είναι περιοριστική (αν όχι προβληματική).

Η δημιουργικότητα θα μπορούσαμε να πούμε ότι μοιάζει και μ’ έναν σπόρο. Φαίνεται μικρός και ασήμαντος. Ωστόσο, αυτός ο σπόρος εμπεριέχει όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται για να μεταμορφωθεί από σπόρος σε φυτό ή δέντρο. Όλοι διαθέτουμε σπόρους δημιουργικότητας. Όμως, πολλές φορές χρειάζεται να δημιουργήσουμε και τις ανάλογες συνθήκες για να μπορέσουν να ευδοκιμήσουν.

Η απόγνωση πριν την αλλαγή

Η δημιουργικότητα και η αλλαγή φαίνεται αρκετές φορές να πηγαίνουν μαζί. Η αλλαγή δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Μπορεί συχνά να συνοδεύεται από συναισθήματα φόβου, αβεβαιότητας και ευαλωτότητας. Για να προκύψει αλλαγή ίσως χρειάζεται να αφεθείς λίγο παραπάνω απ’ ότι συνήθως, να διατίθεσαι να μάθεις (ή και να ξεμάθεις) ή /και να επιτρέψεις στον εαυτό σου να παραχωρήσει λίγο περισσότερο (ή και λιγότερο) έλεγχο απ’ ότι συνήθως.

Η αλλαγή μπορεί να είναι μια μακρόχρονη και περίπλοκη διαδικασία, κάποιες φορές πιο δύσκολ,η άλλες πιο ομαλή στο βίωμά της. Ωστόσο, η αλλαγή είναι αναπόφευκτη, καθώς είναι αναπόσπαστο μέρος της φύσης της ζωής. Τα πράγματα αλλάζουν.

Μερικές φορές- και ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης- είναι πιθανό όταν συντελείται μια μεγάλη αλλαγή να υπάρχει παράλληλα μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα και αγωνία – σα να περπατάς μέσα στην ομίχλη και δεν γνωρίζεις πού ακριβώς πας ή πότε θα ξεκαθαρίσει το τοπίο. Ή ακόμη μπορεί να μοιάζει με τυφώνα που εισβάλλει στην πόλη και το σπίτι σου και όση ώρα καταστρέφει δεν μπορείς να κάνεις και πολλά εκτός από το να περιμένεις να περάσει – γιατί θα περάσει.

Ίσως δεν είναι δύσκολο να θυμηθείς εμπειρίες δύσκολων και λιγότερο δύσκολων αλλαγών και στη δική σου ζωή. Περιπτώσεις όπου άφησες τον εαυτό σου να βιώσει έστω και για λίγο την αγωνία και την αβεβαιότητα που εμπεριέχει μια διαδικασία αλλαγής. Εκείνες τις φορές που τα ερωτήματα είναι πολλά αλλά ελάχιστες, αν όχι άφαντες οι απαντήσεις. Που η απόγνωση, η απογοήτευση, η κούραση και τα μπλοκαρίσματα φαίνεται να σε επισκέπτονται συχνά.

Κατά τη γνώμη μου, μερικά χρήσιμα ερωτήματα σε σχέση με τις αλλαγές είναι το τι έχουν να μας διδάξουν και πώς μπορούμε να μάθουμε από αυτές. Ποιες είναι οι νέες ανάγκες και τι χρειάζεται να γίνει διαφορετικά. Πώς μπορούν να συμβάλλουν για το καλύτερο, το αυθεντικότερο και γιατί όχι το ομορφότερο, σε ατομικό, συλλογικό ακόμα και παγκόσμιο επίπεδο. Στον εαυτό μας, στις σχέσεις μας, στην εργασία, στο περιβάλλον.

Μεταξύ άλλων, νομίζω ότι ένα θεμελιώδες ερώτημα που σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργικότητα και την αλλαγή είναι και το 'Πώς θέλεις να ζήσεις;'.

Μια μικρή ιστορία

Πριν πολλά πολλά χρόνια ένας καθηγητής πανεπιστημίου επισκέφθηκε έναν Ιάπωνα δάσκαλο του Ζεν. Ο καθηγητής ζήτησε από τον δάσκαλο να του απαντήσει κάποιες ερωτήσεις που είχε σχετικά με τη σχολή του Ζεν.

Ο δάσκαλος τον υποδέχθηκε και του σέρβιρε το τσάι. Γέμισε το φλυτζάνι του επισκέπτη του μέχρι πάνω και συνέχισε να το γεμίζει παρ’ ότι το φλυτζάνι άρχισε πια να ξεχειλίζει και το τσάι να χύνεται στο πάτωμα. Ο καθηγητής παρακολουθούσε το φλυτζάνι να ξεχειλίζει μέχρι που δεν μπορούσε πια να συγκρατήσει τον εαυτό του. 'Μα είναι γεμάτο μέχρι επάνω. Δεν μπορεί να γεμίσει άλλο!'

Τότε ο δάσκαλος του είπε: 'Όπως και αυτό το φλυτζάνι, είσαι γεμάτος με τις δικές σου απόψεις και προβληματισμούς. Πώς μπορώ να σου δείξω το Ζεν αν πρώτα δεν αδειάσεις το φλυτζάνι σου;'