Ο διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από ανώμαλο μεταβολισμό του σακχάρου των λιπών και των πρωτεϊνών, όλων των βασικών δηλαδή υλικών που χρησιμοποιεί ο οργανισμός στη δομή και στις καύσεις του. Παρά το γεγονός ότι αυτή η υφιστάμενη γενικευμένη διαταραχή του μεταβολισμού μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε όλα τα όργανα του σώματος, δέρμα, αγγεία καρδιά, νεφρά, εγκέφαλο, είναι συχνά χωρίς συμπτώματα.

Ο διαβήτης προκαλεί ανδρική ανικανότητα, εμφράγματα, εγκεφαλικά επεισόδια, νεφρική ανεπάρκεια, τύφλωση, τοξικές λοιμώξεις, πρόωρη γήρανση και χαρακτηρίζεται από σημαντική αύξηση του σακχάρου του αίματος. Η συνύπαρξη παραγόντων, όπως έκθεση σε κάπνισμα, υψηλή χοληστερόλη, υψηλή ομοκυστείνη, υπέρταση, αυξάνουν σημαντικά την τοξική δράση του αυξημένου σακχάρου.

Επειδή οι διαταραχές του σακχάρου του αίματος ανευρίσκονται συχνά επί μακρόν πριν την εμφάνιση κλινικώς εμφανούς διαβήτη, ενώ τα περιστατικά με διαβήτη προοδευτικώς αυξάνονται, η παγκόσμια ημέρα του διαβήτη έχει βασικό στόχο την πρόληψη αυτής της σοβαρής ασθένειας. Σήμερα η σωστή πρόληψη αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά πεδία της μαχόμενης παθολογίας.

Επιστημονικές μελέτες έχουν αναδείξει τον σημαντικό ρόλο της κακής διατροφής, της παχυσαρκίας και της καθιστικής ζωής στην ανάπτυξη του διαβήτη. Η άσκηση είναι σημαντική για τη φυσική σταθεροποίηση του μεταβολισμού και την πρόληψη του διαβήτη. Η φυσική δραστηριότητα μπορεί να μην είναι οργανωμένη άσκηση, αλλά γρήγορο περπάτημα ημερησίως. Τα συχνά ακατάστατα πλούσια σε θερμίδες γεύματα, η κατανάλωση υπερβολικών λιπαρών, αλκοόλ, ζαχαρούχων αναψυκτικών και κακές συνήθειες (π.χ. κατανάλωση φαγητού κατά τη διάρκεια τηλεθέασης ή διάβασμα, καθιστική ζωή) συνδέονται με την ανάπτυξη διαβήτη. Το υπερβολικό σωματικό βάρος, ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο δείκτης μάζας σώματος υπερβαίνει το 26, έχει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη διαβήτη.

Ο εντοπισμός των ατόμων υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη κατά τη διάρκεια της ετήσιας ιατρικής προληπτικής εξέτασης και η πρώιμη ιατρική παρέμβαση είναι πολύ σημαντικά. Η συχνότητα των εργαστηριακών προληπτικών μετρήσεων ποικίλλει ανάλογα με τα ευρήματα της ετήσιας παθολογικής εξέτασης, την ηλικία και τα συνύπαρξη ή όχι παραγόντων κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη. Στα άτομα υψηλού κινδύνου συγκαταλέγονται, εκτός των άλλων τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, οι παχύσαρκοι, οι υπερτασικοί, τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο, οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, οι γυναίκες με διαβήτη κυήσεως, τα άτομα με υψηλή ‘χοληστερίνη’.

Ιδιαίτερα συχνό στην Ελλάδα κατά τη μαχόμενη παθολογική ιατρική πράξη είναι το μεταβολικό σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο επιμέρους μεταβολικών διαταραχών, χωρίς συμπτώματα, που συχνά εξελίσσονται σε διαβήτη. Συγκεκριμένα στο μεταβολικό σύνδρομο υπάρχουν ταυτόχρονα τρεις ή περισσότερες από τις διαταραχές που αναφέρονται παρακάτω, οι οποίες πρέπει να αποκαθίστανται το συντομότερο δυνατόν:

• Kακοήθης κατανομή υπερβάλλοντος βάρους στην κοιλιακή χώρα θώρακα και άκρα
• Υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων αίματος
• Παθολογικά χαμηλά επίπεδα ‘καλής χοληστερίνης’ HDL
• Οριακά φυσιολογική αρτηριακή πίεση αίματος
• Γλυκόζη (ζάχαρο) αίματος νηστείας οριακά φυσιολογική.

Η πρώιμη ιατρική παρέμβαση έχει σήμερα βασικό ρόλο στην πρόληψη των θανάτων και της σοβαρής αναπηρίας που συνδέονται με τη σοβαρή αυτή νόσο.