Η βία στο σχολείο μας απασχολεί συνήθως όταν ασκείται κυρίως σωματικά (σωματική επίθεση). Οπωσδήποτε τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι γροθιές, οι κλωτσιές και γενικά η σωματική βία είναι η πιο ανησυχητική εκδήλωση της επιθετικότητας επειδή απειλεί άμεσα την ασφάλεια του παιδιού.

Υπάρχει όμως και η λεκτική επιθετικότητα που περιλαμβάνει βρισιές, κοροϊδία, ομοφοβικά σχόλια, χειρονομίες και γενικά ταπείνωση με ύβρεις ή εκφοβισμούς.

Κρυμμένη επιθετικότητα ή εχθρότητα βρίσκουμε και σε ενέργειες που δεν μοιάζουν καθόλου βίαιες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αποκλεισμός ενός παιδιού από ομάδες συνομηλίκων και η κακή συνήθεια να του κρύβουν τα βιβλία, ή να του πετάνε τα πράγματα. Αυτές οι ενέργειες ουσιαστικά συνιστούν συναισθηματική επίθεση χωρίς χειροδικίες ή βρισιές.

Υπάρχει επίσης και ο σεξουαλικός εκφοβισμός: οι χειρονομίες οι οποίες προσβάλουν ένα παιδί, ο υποβιβασμός με απρεπή αγγίγματα, κινήσεις κ.λπ.

Νεόφερτος είναι και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός που περιλαμβάνει τη χρήση e-mail, chat rooms και κινητών με κλήσεις απειλητικού περιεχομένου, καθώς και τη χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή ή ταπείνωση του εφήβου.

Τελικά, βία ή παράγοντας που προάγει τη βία στο σχολείο είναι κάθε φράση ή ενέργεια που ταπεινώνει το παιδί.

 

Όλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν κατά καιρούς τον πρώτο ή το δεύτερο ρόλο. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων. Το θύμα μπορεί με τη σειρά του να γίνει θύτης μόλις του δοθεί η ευκαιρία στην αντιπαράθεση με κάποιους ασθενέστερους.

Αν και όλοι μπορεί να βρεθούν στη μία ή στην άλλη όχθη, υπάρχει μια γενική εικόνα για τα χαρακτηριστικά που συνήθως έχουν όσοι ανήκουν συνήθως στην κατηγορία του θύτη ή του θύματος. Στατιστικά, τις περισσότερες φορές τα θύματα είναι σχετικά μικρόσωμα, ντροπαλά παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση και υπερπροστατευτικούς γονείς. Επίσης, θύματα γίνονται συχνά τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα ή κάποιο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από το μέσο όρο (αν είναι, για παράδειγμα πολύ ψηλά, παχουλά ή πολύ καλοί μαθητές), παιδιά ευαίσθητα στα πειράγματα που αντιδρούν έντονα, θυμώνουν, κλαίνε, απομονώνονται, παιδιά αδιάλλακτα στις διαφωνίες με εριστικό και επιθετικό πνεύμα κλπ.

Οι θύτες στατιστικά είναι συνήθως παιδιά που δείχνουν έντονη αυτοπεποίθηση, που δεν πειθαρχούν σε κανόνες, θέλουν να επιβάλλονται και θεωρούν ότι η βία είναι κοινωνικά αποδεκτή. Άλλα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι τα εξής: θυμώνουν εύκολα, δυσκολεύονται να δεχτούν τη ματαίωση των επιθυμιών τους, εύκολα νιώθουν ότι οι άλλοι είναι απειλητικοί προς τα ίδια και σε κάθε περίπτωση καταφεύγουν στη βία ή στον εκφοβισμό για να επιλύουν διαφορές, έχουν την τάση να εξαιρούν παιδιά από την παρέα, υιοθετούν το ρόλο του αρχηγού στις παρέες ή φτιάχνουν ‘κλίκες’ ενώ δεν είναι απαραίτητα μεγαλόσωμοι.

Θύτες και θύματα μπορεί να έχουν είτε αδιάφορους είτε υπερπροστατευτικούς και αυταρχικούς γονείς. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η αντίδραση του παιδιού σε βάθος χρόνου, γιατί πολλά θα καθοριστούν στην πορεία και από τις συντροφιές του ίδιου και από άλλες συγκυρίες. Αν, για παράδειγμα το παιδί νιώθει στρες και απογοήτευση στο σχολείο, μπορεί να εκδηλώσει επιθετικότητα.

Πολύ συχνά οι μαθητές αποσιωπούν αυτό που τους συμβαίνει γιατί δεν θέλουν να εμπλέξουν τους γονείς τους είτε επειδή ντρέπονται είτε επειδή φοβούνται. Έτσι, υποφέρουν σιωπηλά.

Πως θα καταλάβεις ότι κάτι συμβαίνει;

Αν διαπιστώσετε κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, τότε ίσως θυματοποιείται στο σχολείο.

Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μπορεί να κάνει κάτι από τα εξής:

- γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο

- εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του

- φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του

- κάνει αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο, ή καθυστερεί να πάει ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι ή έχει μειωμένη διάθεση να πάει στο σχολείο ή αρνείται να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία ή αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες

- σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο

- συχνά χάνει τα πράγματά του

- έχει σημάδια στο σώμα του ή έχει σχισμένα ρούχα

- σας ζητά συχνά χρήματα γιατί λέει ότι έχασε τα δικά του

- έχει εφιάλτες

- πέφτει η σχολική του επίδοση

- απειλεί να αυτοκτονήσει

Πως να το χειριστώ;

- Όταν διαπιστώνετε ότι το παιδί σας πέφτει θύμα βίαιης συμπεριφοράς, είτε στην αυλή του σχολείου είτε γενικά στο σχολικό περιβάλλον, πρέπει να διερευνήσετε τι ακριβώς έχει συμβεί.

- Στη συνέχεια να απευθύνεστε στο βασικό καθηγητή του παιδιού σας και στο διευθυντή του σχολείου.

- Αν δεν βρίσκετε ανταπόκριση, συζητήσετε το θέμα με άλλους γονείς του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων και στην περίπτωση που διαπιστώσετε ότι δεν έχει κανείς την δύναμη ή την πρόθεση να κάνει κάτι θετικό και αποτελεσματικό στο χώρο του συγκεκριμένου σχολείου, τότε να απευθυνθείτε στο υπουργείο Παιδείας για να παρέμβει ψυχολόγος ή ειδικός σύμβουλος

- Έχει μεγάλη σημασία η βία να σταματά εγκαίρως, πρώτον για να μην κλιμακώνεται και, δεύτερον, για να μην αισθάνεται το παιδί ανυπεράσπιστο.

- Είναι γεγονός ότι το παιδί θα συναντήσει τη βία και στην ενήλικη ζωή του. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να την ανέχεται στο σχολικό περιβάλλον και να την ερμηνεύει ως κάτι αποδεκτό.

- Είναι σύνηθες το παιδί που γίνεται θύμα σε βίαια επεισόδια να γίνει κι αυτό με τη σειρά του θύτης κάτω από διαφορετικές συνθήκες.

- Σε γενικές γραμμές ο γονιός θα πρέπει να εξαντλεί τα περιθώρια του νόμου και να απαιτεί να ληφθούν μέτρα από το σχολείο, χωρίς όμως να κάνει στόχο του συγκεκριμένα παιδιά και οικογένειες.

- Συζητείστε με το παιδί σας για τα συναισθήματά του

- Διαβεβαιώστε το ότι δεν ευθύνεται το ίδιο

- Να είστε δίπλα του

- Αποθαρρύνετέ το από το να χρησιμοποιεί εκφοβιστική συμπεριφορά και εκείνο

- Διερευνήστε αν γίνεται "εύκολος στόχος” και το γιατί. Μήπως επιδεικνύει ιδιαίτερα συνεσταλμένη, παθητική και εσωστρεφή συμπεριφορά; Σε τι οφείλεται αυτή η παθητικότητά του;

- Είναι σημαντικό να μη δείχνει ότι φοβάται ή στενοχωριέται ή ότι τα χάνει όταν κάποιος ή κάποια το εκφοβίζει

- Βοηθήστε το παιδί να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και κυρίως εκείνων που το ενοχλούν

- Πρέπει να εκπαιδευτεί ίσως στην επιμονή, δηλαδή στο να συνεχίζει να προσπαθεί σε κάτι που το δυσκολεύει αντί να τα παρατάει.

- Εξηγήστε του ότι θα πρέπει ίσως να ενισχύσει τη φιλία του με άλλους έφηβους που εμπιστεύεται και να τους μιλήσει για αυτό που συμβαίνει.

- Καλό είναι να αποδεχθεί τις διαφορές ή τις τυχόν ιδιαιτερότητές του και να καταλάβει ότι η μοναδικότητα του καθενός είναι ένα στοιχείο που του δίνει αξία.

- Να αναγνωρίσει τα θετικά του σημεία και να μάθει να τα προβάλλει αγνοώντας τα κακόβουλα σχόλια των εκφοβιστών.

- Ο στόχος είναι να αποκτήσει το παιδί το αναγκαίο δυναμικό ώστε να μάθει μόνο του να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά διαφωνίες και αντιπαραθέσεις.

- Ίσως είναι καλό να αναζητήσετε βοήθεια από ψυχολόγο.