Ένα δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι γονείς είναι αν πρέπει να επιτρέπουν στα παιδιά τους την κατανάλωση φαγητού από το fast-food, την κατανάλωση γλυκών ή ‘κακών’ τροφών ή αν πρέπει να εμποδίζουν με κάθε τρόπο την κατανάλωσή τους. Πολλοί γονείς γεμίζουν τα ντουλάπια της κουζίνας με γλυκά, κρουασάν και σοκολάτες, ενώ άλλοι απαγορεύουν την είσοδο τέτοιων τροφών στο σπίτι, πιστεύοντας πως εάν τα παιδιά τους δεν ‘συναντήσουν’ ποτέ αυτές τις τροφές δεν θα τις αναζητήσουν κιόλας.

Η ερευνητική δουλειά πολλών ψυχολόγων έχει δείξει ότι καμία από τις δύο πρακτικές δεν είναι η καλύτερη. Φαίνεται πως τα παιδιά που τρέφονται καλύτερα, και άρα είναι υγιέστερα, είναι εκείνα που τρώνε από όλες τις τροφές με μέτρο, αλλά και που ασκούνται ταυτόχρονα.

Η απαγόρευση του fast food ή της ‘κακής’ τροφής μπορεί να οδηγήσει στην αντίδραση: το παιδί επιθυμεί να φάει το απαγορευμένο. Όμως και η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και λίπους στην καθημερινή διατροφή του παιδιού μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια προβλήματα παχυσαρκίας από τη μία και να γίνει ‘τροφή’ για τους ιούς από την άλλη.

Τι κάνει τα παιδιά να τρώνε όπως τρώνε;

Ο έλεγχος της διατροφικής συμπεριφοράς βρίσκεται στα νευρικά κέντρα του εγκεφάλου μας. Ειδικά το στεφανοειδές σύστημα, το τμήμα εκείνο του εγκεφάλου που βρίσκεται μέσα και γύρω από τον μεσεγκέφαλο κατέχοντας ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των συγκινήσεων και των κινήτρων, διαθέτει περίπου 6.000 διαφορετικά σημεία που επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά.

Φαγητό σημαίνει και ερεθισμός του κέντρου ηδονής του υποθαλάμου, αφού ελέγχεται από το στεφανοειδές σύστημα. Κατά συνέπεια, εντάσεις και αμυντικοί μηχανισμοί, ειδικά στη σφαίρα της σεξουαλικής συμπεριφοράς μπορεί να εκφραστούν με ποιοτικές ή ποσοτικές αλλαγές στην κατανάλωση φαγητού.

Οι διαφορές στην κατανάλωση τροφής, τόσο στην ποιότητα όσο και στην ποσότητα, ξεκινούν μετά το τέλος της βρεφικής ηλικίας. Αυτές οι διαφορές, που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, έχουν να κάνουν με τον διαφορετικό τρόπο διαπαιδαγώγησης από τους γονείς, κυρίως όσον αφορά την κατανομή του ελέγχου μεταξύ γονιού και παιδιού πάνω στο τι και πότε θα φάει το παιδί.

Όμως οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών φαίνεται πως ακολουθούν κι αυτές τους κανόνες της μίμηση ς: τα παιδιά τρώνε ότι βλέπουν τους γονείς να τρώνε. Τα παιδιά των γονιών που κάνουν συνέχεια δίαιτα ή που δεν ακολουθούν σταθερές ώρες στο φαγητό και ‘τσιμπολογάνε’ ακανόνιστα, είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουν και εκείνα αυτές τις συνήθειες.

Πώς μπορούμε να πείσουμε ένα παιδί να διατρέφεται σωστά;

Για να αυξήσουμε την πιθανότητα της απόκτησης σωστών συνηθειών διατροφής, καλό είναι να δίνουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να επιλέξουν από τα υγιεινά φαγητά εκείνα που τους αρέσουν περισσότερο. Μπορούμε να δώσουμε ακόμα και το δικαίωμα επιλογής στην ποσότητα του φαγητού ανά γεύμα, φροντίζοντας το παιδί να τρώει μέσα σε επιτρεπτά χρονικά όρια, χωρίς πίεση.

Το παιχνίδι της ‘διατροφικής πυραμίδας’ αρέσει στα περισσότερα παιδιά: αφού έχουμε πρώτα ενημερώσει το παιδί για τις απαραίτητες για τον οργανισμό του τροφές ημερησίως, το αφήνουμε π.χ. να επιλέξει αν θα φάει γλυκό, εάν είναι σίγουρο πώς έχει καταναλώσει το 5%-10% της ημερήσιας διατροφής του σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά.

Αυτή η μέθοδος φαίνεται να έχει θετικά αποτελέσματα σε παιδιά που κινδυνεύουν από παχυσαρκία, αλλά δεν υπαινίσσεται με κανένα τρόπο ότι πρέπει να απαγορεύσουμε στα παιδιά το γλυκό - επιδόρπιο ή ότι θα το χρησιμοποιήσουμε σαν δόλωμα.Αν πούμε σε ένα παιδί ότι δεν θα φάει παγωτό αν πρώτα δεν τελειώσει τη σαλάτα του, δίνουμε το μήνυμα ότι το παγωτό είναι ‘καλύτερο’ ή έχει περισσότερη αξία από τη σαλάτα. Η προτροπή του γονιού πρέπει να αφορά την ίδια την υγιεινή τροφή.

Από τη στιγμή που ένα παιδί έχει φάει ένα σωστό και ισορροπημένο γεύμα θα ζητήσει πολύ λιγότερες ποσότητες γλυκού αρκεί, βέβαια, το γεύμα να είναι εύγευστο. Τα παιδιά έχουν μία βιολογική προτίμηση για ‘γλυκό’ και ‘αλμυρό’ και απορρίπτουν εύκολα καινούργια φαγητά.

Η αποδοχή φαγητών χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι και ζάχαρη, αλλά και υγιεινών τροφών όπως τα λαχανικά, γίνεται σταδιακά και με τη συνεχή προσφορά καινούργιων γευμάτων μέσα σε θετικό και χωρίς πίεση περιβάλλον, ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι συνειρμοί που θα διευκολύνουν τη διαδικασία της μάθησης.