Οι σπίλοι ή κοινώς ελιές, είναι αθροίσεις τροποποιημένων μελανινοκυττάρων που βρίσκονται στην επιδερμίδα ή και βαθύτερα στο χόριο (το υποκείμενο αυτής στρώμα) και εμφανίζονται από τη γέννηση και αργότερα έως την ηλικία των 25 ετών και αυξάνονται παράλληλα με την ανάπτυξη του σώματος.

Μπορεί να είναι επίπεδοι ή να έχουν τη μορφή οζιδίων, με μέγεθος που ποικίλλει από λίγα χιλιοστά έως μερικά εκατοστα και (σπάνια) τους γιγαντιαίους σπίλους με διάμετρο αρκετών δεκατομέτρων. Ο αριθμός και το είδος τους εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες (κληρονομικότητα), ενώ άλλος παράγοντας εμφάνισής τους είναι η έκθεση στον ήλιο.

Τι αλλαγές πρέπει να προσέξω στην εμφάνιση των σπίλων και πόσο συχνά θα πρέπει να τους εξετάζω;

Ο κίνδυνος για ανάπτυξη μελανώματος είτε σε προυπάρχοντα σπίλο, ή εκ νέου, εξαρτάται από την κληρονομικότητα, το ιστορικό έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία ειδικά κατά την παιδική ηλικία, το φωτότυπο του δέρματος (ανοιχτόχρωμοι φωτότυποι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τους σκουρότερους φωτοτύπους) και τον αριθμό των δυσπλαστικών σπίλων (δυσπλαστικοί ονομάζονται οι σπίλοι με αυξημένη επικινδυνότητα για μελάνωμα).

Ο έλεγχος των σπίλων πρέπει να γίνεται από το δερματολόγο μία φορά το χρόνο ή πιο συχνά εάν υπάρχουν αυξημένοι παράγοντες κινδύνου. Η αυτοεξέταση ανά τρίμηνο ή τετράμηνο είναι χρήσιμη ώστε να ανακαλύπτουμε εγκαίρως μια ενδεχόμενη μεταβολή των χαρακτηριστικών των σπίλων.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω και πώς ένας σπίλος εξελίσσεται σε μελάνωμα;

Τα χαρακτηριστικά των σπίλων που αξιολογούνται από τον ασθενή είναι μεταβολές στο μέγεθος, το περίγραμμα, το χρώμα και τη συμμετρία των υπαρχόντων σπίλων. Γενικά, εάν υπάρχουν μεταβολές σε κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά ή εάν ένας σπίλος παρουσιάζει κνησμό ή αιμορραγεί αυτόματα, τότε πρέπει να εξεταστεί από δερματολόγο. Εξυπακούεται ότι πρέπει να ανησυχήσουμε και όταν εμφανίζονται νέες μελαχρωματικές βλάβες εκεί που δεν υπήρχαν.

Είναι ασφαλές να αφαιρείται ένας σπίλος; Πότε πρέπει να προχωράμε σε τέτοιες επεμβάσεις;

Είναι στην κρίση του δερματολόγου ανάλογα με τα χαρακτηριστικά ενός σπίλου και το ιστορικό του ασθενούς εάν θα παρακολουθείται ένας σπίλος ή εάν θα εξαιρεθεί. Η χειρουργική εξαίρεση συνιστάται εάν κλινικά ή στη δερματοσκοπική εξέταση υπάρχει επικινδυνότητα για μελλοντική κακοήθεια. Η χειρουργική εξαίρεση είναι απολύτως ασφαλής όταν ο σπίλος αφαιρείται πλήρως και απαλλάσσει τον ασθενή από την πιθανότητα εξαλλαγής του (συγκεκριμένου) σπίλου σε μελάνωμα.

Τι μέτρα προστασίας μπορώ να πάρω κατά του μελανώματος;

Η πρόληψη είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης κακοηθειών όπως το μελάνωμα. Η αποφυγη έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία (ήλιος και σολάριουμ) πρέπει να ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Δεν αρκεί το αντιηλιακό όταν η έκθεση στον ήλιο είναι πολύωρη. Πρέπει να λαμβάνονται επιπλέον μέτρα και να αποτρέπονται εντελώς τα εγκαύματα. Επίσης, η τακτική αυτοεξέταση και η επίσκεψη στον δερματολόγο μια φορά το χρόνο μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση.