Η Διπολική διαταραχή επικράτησε να αποκαλείται μανιοκατάθλιψη στην επιστημονική καθομιλουμένη ορολογία, για τον λόγο ότι οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή περνούν από κύκλους ή φάσεις ‘μανίας’ (επιστημονικός όρος που απαιτεί ιδιαίτερη περιγραφή), οι οποίοι εναλλάσσονται με κύκλους ή φάσεις βαθιάς κατάθλιψης.

Στην κατάθλιψη, υπάρχουν χρονικές περίοδοι, εβδομάδων ή και μηνών, όπου η κατάθλιψη είναι πιο βαριά και βαθιά, και τις ονομάζουμε Μείζονα καταθλιπτικά ‘επεισόδια’ (ο όρος επεισόδιο αναφέρεται σε μία χρονική περίοδο όπου υπάρχει έναρξη, κορύφωση, και ύφεση των συμπτωμάτων). Στην Διπολική διαταραχή, εκτός από τα Μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια, παρουσιάζονται σε διαφορετική χρονική περίοδο από τα καταθλιπτικά, μανιακά ή υπομανιακά επεισόδια, όπου η συναισθηματική διάθεση του ατόμου είναι ιδιαίτερα ‘ανεβασμένη ή διεγερμένη’.

Μερικές φορές παρουσιάζονται και μεικτά επεισόδια που έχουν στην ίδια χρονική περίοδο καταθλιπτικά και μανιακά στοιχεία. Βασικό χαρακτηριστικό της Διπολικής διαταραχής πάντως είναι η εναλλαγή της συναισθηματικής διάθεσης του ατόμου μεταξύ δύο ακραίων πόλων, της υπερβολικής ευφορίας ή ευερεθιστότητας από την μία, και της κατάθλιψης από την άλλη, εξού και η ονομασία Διπολική διαταραχή.

Η Διπολική διαταραχή δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο στο να διαγνωσθεί και μερικές φορές μπορεί να διαφύγει από τον ειδικό καθώς αυτός μπορεί να γνωρίσει τον άνθρωπο σε χρονική περίοδο, που βρίσκεται σε μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, και έτσι να δίνει την κλινική εικόνα της κατάθλιψης. Απαιτείται διερεύνηση λοιπόν από τον ειδικό, ακόμα και μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς, αν υπήρξαν στο παρελθόν συμπτώματα μανίας ή υπομανίας.

Ο επιστημονικός όρος ‘μανία’ δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην ‘έξαλλη’ συμπεριφορά που περιγράφει η λέξη αυτή στην καθομιλουμένη. Ο όρος μανία αναφέρεται σε μία υπέρμετρα ανεβασμένη- διεγερμένη διάθεση του ατόμου, η οποία μπορεί σε κάποιες χρονικές στιγμές να είναι ιδιαίτερα ευχάριστη για το άτομο, καθώς αυτός νιώθει ‘ανεβασμένος’, ευτυχισμένος, ευφορικός, γεμάτος αυτοπεποίθηση και χαρά. Σε άλλες όμως χρονικές στιγμές η διεγερμένη αυτή διάθεση μπορεί να αλλάξει την εκδήλωσή της σε ευερεθιστότητα, παρανοϊκότητα και οργή. Ο ειδικός πρέπει να διακρίνει, διότι συχνά το οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου δεν το καταλαβαίνει, ότι η ευφορία ή η ευερεθιστότητα του ατόμου είναι υπερβολική και ‘έξω’ από τον χαρακτήρα του.

Ένας βασικός λόγος που το άτομο με διπολική διαταραχή μπορεί να καθυστερήσει η να μην επισκεφθεί ποτέ ειδικό, είναι διότι το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον μπορεί να θεωρεί ότι ‘έτσι είναι ο χαρακτήρας του’. Οι άνθρωποι με διπολική διαταραχή (όταν βρίσκονται σε φάση μανίας) παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενθουσιώδεις στις διαπροσωπικές τους αντιδράσεις, μιλούν στους πάντες, και συχνά αναζητούν ανθρώπους για να μιλήσουν κατά ενοχλητικό τρόπο πχ τηλεφωνούν σε συγγενείς στις 3 το πρωί χωρίς να λογαριάζουν ότι κοιμούνται.

Άλλα συμπτώματα της μανίας, την οποία μόνο ο ειδικός θα πρέπει να την διαγνώσει, καθώς απαιτείται συνύπαρξη συγκεκριμένων συμπτωμάτων, είναι η αυξημένη δραστηριότητα και η υπερκινητικότητα. Το άτομο φαίνεται κάπως κινητικά ανήσυχο και εμπλέκεται υπερβολικά σε σεξουαλικές, ψυχαγωγικές, επαγγελματικές και θρησκευτικές δραστηριότητες, προσπαθώντας να κάνει πάρα πολλά πράγματα μαζί.

Αυτό εν μέρει οφείλεται στο ότι στην φάση μανίας παρατηρείται μία διογκωμένη αυτοεκτίμηση του ατόμου με μία αίσθηση υπερεκτίμησης των ικανοτήτων τους και υπεραξίας του εαυτού τους. Μπορεί να αρχίζει ταυτόχρονα πολλά σχέδια πχ να αναδιακοσμήσει το σπίτι του, να αρχίσει να μαθαίνει να ζωγραφίζει, να αρχίσει να γράφει ένα βιβλίο, δραστηριότητες που ουσιαστικά δεν το ενδιαφέρουν, και δείχνουν μείωση της κριτικής του ικανότητας κατά την φάση της μανίας. Τις δραστηριότητες αυτές θα τις εγκαταλείψει όταν υπάρξει ύφεση του μανιακού επεισοδίου. Η ελαττωμένη ανάγκη για ύπνο είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό σύμπτωμα που βιώνει το άτομο σε φάση μανίας, καθώς νιώθει γεμάτο ενεργητικότητα και πράγματι μπορεί να μείνει με ελάχιστο ύπνο για μέρες χωρίς να αισθανθεί κούραση.

Σε φάση μανίας, η ομιλία του ατόμου είναι χαρακτηριστικά γρήγορη και δυνατή και συνήθως είναι δύσκολο να το διακόψει κανείς (λογόρροια), σαν να νιώθει πίεση να βγάλει τις λέξεις έξω. Είναι πιθανό επίσης να παρουσιάζεται και φυγή των ιδεών, ο λόγος του ατόμου δηλαδή να ‘πετάγεται’ από ένα θέμα σε άλλο, επηρεαζόμενος πχ από εξωτερικά ερεθίσματα. Για παράδειγμα να ακούσει την βρύση που στάζει , ενώ μιλάει για κάποιο θέμα, να αναφερθεί στο στάξιμο της βρύσης, και μετά να αρχίσει να μιλάει για τους αυξημένους λογαριασμούς του νερού.

Η υπέρμετρα ανεβασμένη διάθεση, το αίσθημα μεγαλείου και η έλλειψη της κριτικής ικανότητας του ατόμου σε φάση μανίας, συχνά οδηγούν το άτομο σε εμπλοκή σε δραστηριότητες με οδυνηρές συνέπειες, η οποία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα συμπεριφοράς του διπολικού ατόμου, και πρέπει να ερωτηθεί από τον ειδικό. Το άτομο σε φάση μανίας μπορεί να ξοδέψει μία περιουσία, ακόμη και σε μία μέρα, αγοράζοντας διάφορα πράγματα που δεν χρειάζεται, και συχνά που δεν τον ενδιαφέρουν, να κάνει δώρα σε πολλούς γνωστούς, χωρίς να μπορεί να λάβει καθόλου υπόψη του την οικονομική του κατάσταση. Έτσι συχνό χαρακτηριστικό είναι το διπολικό άτομο να βρίσκεται με πολλές χρεωμένες πιστωτικές κάρτες και δάνεια για πράγματα όμως που δεν χρειαζόταν. Μπορεί να παρουσιάζει έντονη και απρόσεκτη σεξουαλική συμπεριφορά, πχ επαφή με πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους, ακόμα και μέσα σε λίγες μέρες ή εβδομάδα, να ντύνεται με χτυπητά ή προκλητικά ρούχα και σε περίπτωση που είναι γυναίκα να βάφεται έντονα και απρόσεκτα. Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθεί όμως η συναισθηματική αστάθεια που παρουσιάζει το άτομο σε φάση μανίας. Συχνά μπορεί να περάσει από ευφορία σε θυμό ή κατάθλιψη και οι μεταβολές αυτές του συναισθήματος μπορεί να διαρκέσουν από λεπτά έως και ώρες.

Μερικές φορές καταθλιπτικά και μανιακά συμπτώματα μπορεί να συμβαίνουν ταυτόχρονα ή να εναλλάσσονται κάθε λίγες ημέρες. Κατ ‘αυτόν τον τρόπο δεν είναι σπάνιο, το άτομο σε φάση μανίας να χτυπά τις πόρτες συγγενών ή μη, φωνάζοντας για ανούσια θέματα, ή να φωνάζει την αστυνομία για θέματα που δεν στέκουν και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να τους φέρεται σαν να μην τους έκανε τίποτα. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι δεν θυμάται, απλά ότι η μανία βρίσκεται σε ύφεση. Τα άτομα με διπολική διαταραχή πολύ συχνά μπαίνουν σε δικαστική εμπλοκή για το παραμικρό, πχ μηνύουν τον διαχειριστή της πολυκατοικίας ότι τους εξύβρισε επειδή είπαν ότι έκλεβε την πολυκατοικία. Η ευερεθιστότητά τους στην φάση μανίας δηλαδή, ‘ξεσπά’ σχεδόν σε οποιοδήποτε ‘ερέθισμα’ μπορούν να βρουν ή να το ‘αλλοιώσουν’, καθώς η κριτική ικανότητά τους βρίσκεται σε έκπτωση. Τις περισσότερες φορές μετά το μανιακό επεισόδιο, λυπούνται γι’ αυτά που έκαναν.

Θεραπεία

Τα άτομα σε μανιακό επεισόδιο συχνά δεν δέχονται ότι απαιτείται βοήθεια ειδικού και αντιστέκονται στο να επισκεφτούν ειδικό. Είναι πιο πιθανό να ζητήσουν βοήθεια λόγω της δυσφορίας που νιώθουν όταν βρίσκονται σε Μεικτό ή Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Είναι σημαντικό επομένως το οικογενειακό περιβάλλον να παρακινήσει το άτομο όσο μπορεί προκειμένου αυτό να επισκεφθεί ειδικό. Μερικές φορές μπορεί να υπάρχουν και ψυχωτικά συμπτώματα, όπως παραληρητικές ιδέες μεγαλείου ή ψευδαισθήσεις, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο το άτομο να βλάψει τον εαυτό του.

Η χρήση της φαρμακευτικής αγωγής σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία που προτείνεται. Η φαρμακευτική αγωγή (χωρίς να αναφερθούμε εδώ αναλυτικά σε αυτήν) βοηθά από την μία το άτομο να ξεπερνά πιο εύκολα τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια, είναι αρκετά αποτελεσματική στην πρόληψη των μανιακών και των μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων και βοηθά στην σταθερότητα της συναισθηματικής διάθεσης σε φυσιολογικά επίπεδα, ούτως ώστε αυτή να μην κατευθύνεται προς την μανία ή την κατάθλιψη. Ένας κίνδυνος που παρουσιάζεται μερικές φορές είναι όταν το άτομο ξεπεράσει με την βοήθεια της φαρμακευτικής αγωγής το Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, νιώθοντας καλά, να διακόψει την φαρμακευτική αγωγή.

Η ψυχοθεραπεία έχει στόχο το άτομο να αποκτήσει επίγνωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, να μάθει να αναγνωρίζει και να διορθώνει αρνητικά νοητικά σχήματα που επακολούθως μπορούν να επηρεάζουν αρνητικά την συναισθηματική του διάθεση, επιτυγχάνοντας έτσι την λειτουργικότητά του σε όλους τους τομείς διαπροσωπικών σχέσεων και δραστηριοτήτων.