‘Ό,τι δε σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό’: δυστυχώς η φράση ισχύει
και για τα μικρόβια, τα οποία γίνονται όλο και πιο ανθεκτικά στα
αντιβιοτικά, σε βαθμό τέτοιο που πολλά από αυτά έχουν καταλήξει να είναι
αναποτελεσματικά. Μπροστά στον κίνδυνο να μείνει η ιατρική ουσιαστικά
άοπλη στη μάχη κατά των λοιμώξεων, έχουν αναληφθεί σημαντικές
πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε τι αφορούν, όμως, αυτές και με
ποιον τρόπο μπορεί να συμβάλει ο καθένας μας σε αυτήν την προσπάθεια;
Η χώρα μας την τελευταία πενταετία κρατάει τα σκήπτρα στην Ευρώπη
στην κατανάλωση αντιβιοτικών και στην αντοχή των μικροβίων στα
αντιβιοτικά, τόσο σε νοσοκομειακό επίπεδο όσο και στην κοινότητα
Το ECDC (European Center for Disease Control and Prevention) που
εδρεύει στη Στοκχόλμη ιδρύθηκε το 2005 με αποστολή την προαγωγή της
υγείας των Ευρωπαίων πολιτών. Ένα από τα βασικά σημεία του προγράμματός
του είναι αφιερωμένο στην αντιμετώπιση του προβλήματος της αντοχής των
μικροβίων στα αντιβιοτικά, η οποία εξελίσσεται σε απειλή για τη δημόσια
υγεία διεθνώς, δεδομένου ότι στην αύξηση της αντοχής έρχεται να
προστεθεί η έλλειψη νέων δραστικών αντιβιοτικών, ώστε σήμερα όλοι να
αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο του ‘τέλους των αντιβιοτικών’.
Ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να επιστρέψει στην 'προ των
αντιβιοτικών εποχή', όταν απλές λοιμώξεις, όπως μια ουρολοίμωξη,
μπορούσαν να οδηγήσουν στο θάνατο από σήψη.
Γι’ αυτόν τον πολύ σοβαρό λόγο ορίστηκε από το ECDC η 18η Νοεμβρίου
του 2008 και για κάθε χρόνο που ακολουθεί αλλά και για όλη τη διάρκεια
του έτους ως η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά (European
Antibiotic Awareness Day)*. Η αυξανόμενη αντοχή των μικροβίων στα
αντιβιοτικά, η οποία σχετίζεται άμεσα με την υπερκατανάλωση ή/και τη
λανθασμένη επιλογή τους, αποτελεί την κορύφωση της συνειδητοποίησης του
προβλήματος που έχει δημιουργηθεί σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο
επίπεδο.
Ο σκοπός
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση
αντιβιοτικών χαρακτηρίζονται και από τα υψηλότερα ποσοστά αντοχής των
μικροβίων στα αντιβιοτικά, ενώ όπου έχει καταβληθεί επιτυχημένη
προσπάθεια για τη μείωση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών (π.χ. στο
Βέλγιο και στη Γαλλία), αυτή συνοδεύτηκε και από αντίστοιχη μείωση των
ποσοστών αντοχής. Η χώρα μας αυτήν τη στιγμή διατηρεί ένα ‘θλιβερό’
προνόμιο, αφού την τελευταία πενταετία κρατάει τα σκήπτρα στην Ευρώπη
στην κατανάλωση αντιβιοτικών και στην αντοχή των μικροβίων στα
αντιβιοτικά τόσο σε νοσοκομειακό επίπεδο όσο και στην κοινότητα.
Η διαφύλαξη και η σωστή χρήση των αντιβιοτικών ώστε να διατηρήσουν τη
δραστικότητά τους είναι και ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Ημέρας Ενημέρωσης
για τα Αντιβιοτικά. Η πρώτη χρονιά του θεσμού (2008 - 2009) ήταν
‘αφιερωμένη’ στον καταναλωτή των αντιβιοτικών. Έχει αποδειχτεί ότι το
75% της ελληνικής κατανάλωσης αντιβιοτικών στην κοινότητα αφορά σε
λοιμώξεις του αναπνευστικού(φαρυγγοαμυγδαλίτιδες, κρυολογήματα,
ιγμορίτιδες, βρογχίτιδες), για τις οποίες είναι γνωστό ότι σε ποσοστό
μεγαλύτερο από το 70% των περιπτώσεων οφείλονται σε ιούς έναντι των
οποίων τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον
πως σε πρόσφατη δημοσκόπηση που έγινε στη χώρα μας, το Δεκέμβριο του
2009, φάνηκε ότι η κατανάλωση των αντιβιοτικών για το 2009 αφορούσε στο
50% των Ελλήνων και πάλι για ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, για
τις οποίες τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα.
Ο νέος στόχος
Είναι γεγονός ότι η διατήρηση ενός αγαθού όπως τα αντιβιοτικά, που τα
τελευταία 60 χρόνια σώζουν ανθρώπινες ζωές σε αντίθεση με πολλά άλλα
φάρμακα των οποίων η διακοπή ισοδυναμεί με υποτροπή της νόσου για την
οποία χορηγούνται, αφορά στον κάθε Έλληνα πολίτη: είτε είναι ιατρός στην
πρωτοβάθμια περίθαλψη, είτε νοσοκομειακός ιατρός οποιασδήποτε
ειδικότητας, είτε φαρμακοποιός που καλείται να μη χορηγεί αντιβιοτικά
χωρίς συνταγή, είτε Έλληνας πολίτης-καταναλωτής που πιέζει να του δώσουν
αντιβιοτικό ή ζητά αναδρομικά τη συνταγή από τον ιατρό του, αφού ήδη
έχει προμηθευτεί το αντιβιοτικό από το φαρμακοποιό του. Τα αντιβιοτικά,
πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση όλων μας, δεν είναι αθώα σκευάσματα. Η
αλόγιστη χρήση τους συνοδεύεται από σοβαρές παρενέργειες, ενώ οδηγεί
στην αχρήστευση πολύτιμων φαρμάκων.
Φτάνοντας στο 'Τέλος των Αντιβιοτικών', όπως έχει ανακοινωθεί
επισήμως από τις επιστημονικές πηγές του FDA και του CDC στις ΗΠΑ και
του EMEA και του ECDC στην Ευρώπη (αφού δεν πρόκειται να κυκλοφορήσουν
νέα αντιβιοτικά δραστικά στα ανθεκτικά μικρόβια), πρέπει να τονιστεί η
ανάγκη της ελπίδας που μπορεί να γίνει πραγματικότητα, ότι δηλαδή τα
αντιβιοτικά είναι δυνατόν να ξαναγίνουν δραστικά έναντι των μικροβίων
όταν σταματήσει η άσκοπη κατανάλωσή τους. Η σημαντική αυτή παρατήρηση,
που έχει αποδειχτεί σε πολλές in vivo μελέτες τόσο στο εξωτερικό όσο και
στη χώρα μας, αποδίδεται στην άρση των μηχανισμών αντοχής από τα
μικρόβια όταν σταματήσει η 'πίεση επιλογής' που ασκούν τα αντιβιοτικά,
εφόσον η ενεργοποίηση των αμυντικών τους μηχανισμών συνεπάγεται μεγάλες
απώλειες ενέργειας γι’ αυτά. Το γεγονός αυτό δεν αποδεικνύει παρά την
τεράστια ευθύνη όλων μας απέναντι στις ανθρώπινες ζωές.
* Στη χώρα μας όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, στην Ευρωπαϊκή
Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά αφιερώθηκε η 14η Ιανουαρίου 2010,
εξαιτίας της πανδημίας της γρίπης.
| 
