Mε τη συνεργασία της Παπαδοπούλου Αναστασίας

Η ασπαρτάμη είναι μία τεχνητή γλυκαντική ουσία με γλυκύτητα περίπου 200 φορές μεγαλύτερη από την κοινή επιτραπέζια ζάχαρη. Όπως και η ζάχαρη, αποδίδει 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, αλλά λόγω της ισχυρής της γλυκύτητας χρησιμοποιείται σε πολύ μικρότερες δόσεις, με αποτέλεσμα οι συνολικές θερμίδες που προσδίδει στα τρόφιμα και ποτά που χρησιμοποιείται να είναι πρακτικά μηδαμινές. Περισσότερο από δύο δεκαετίες χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων και ποτών και αποτελεί πιθανόν την πιο εκτενώς μελετημένη ουσία.

Ωστόσο, ακόμα υπάρχει παραπληροφόρηση και δυσπιστία σχετικά με την ασφάλειά της ως πρόσθετο τροφίμων. Σύμφωνα με την ιατρική και επιστημονική κοινότητα, η ασπαρτάμη είναι ένα ασφαλές πρόσθετο τροφίμων και μπορεί να καταναλώνεται άφοβα από υγιείς ανθρώπους, διαβητικούς ασθενείς και άλλες πληθυσμιακές ομάδες.

Η ιστορία της ασπαρτάμης

Συνετέθη για πρώτη φορά το 1965, ενώ στις μέρες μας πλέον χρησιμοποιείται στην παρασκευή τροφίμων και ποτών σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως. Η ασπαρτάμη εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration - FDA) των Η.Π.Α. το 1981 για να χρησιμοποιηθεί σε μια σειρά τροφίμων (π.χ. γλυκαντική ουσία σε δισκία, δημητριακά πρωινού, τσίχλες).

Η έγκριση αυτή επεκτάθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1983, για να συμπεριλάβει και τη χρήση ασπαρτάμης σε ανθρακούχα αναψυκτικά. Το 1985, το Συμβούλιο Επιστημονικών Υποθέσεων του Αμερικάνικου Ιατρικού Συλλόγου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση και κατανάλωση ασπαρτάμης από υγιείς ενήλικες είναι ασφαλής και δεν σχετίζεται με παρενέργειες ή προβλήματα υγείας. Το 1996, η ασπαρτάμη εγκρίθηκε ως 'ασφαλής γλυκαντική ουσία γενικής χρήσης' για την παραγωγή και χρήση της σε τρόφιμα και ποτά από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α.

Πώς χρησιμοποιεί το σώμα μας την ασπαρτάμη;

Η ασπαρτάμη διασπάται στον εντερικό αυλό στα αμινοξέα ασπαρτικό οξύ και φαινυλαλανίνη, ενώ αποδίδει επίσης και μικρές ποσότητες μεθανόλης, συστατικά τα οποία στη συνέχεια περνούν στην κυκλοφορία του αίματος. Οι ουσίες αυτές απαντώνται σε πολύ μεγαλύτερα ποσά στην καθημερινή διατροφή του ανθρώπου, στο γάλα και στο κρέας, σε φρούτα και λαχανικά.

Ο οργανισμός χρησιμοποιεί αυτά τα παράγωγα με τον ίδιο τρόπο, είτε προέρχονται από φυσικά τρόφιμα, είτε προέρχονται από την ασπαρτάμη. Για παράδειγμα, ένα ποτήρι άπαχο γάλα παρέχει περίπου 6 φορές περισσότερη φαινυλαλανίνη και 13 φορές περισσότερο ασπαρτικό οξύ, ενώ ένα ποτήρι ντοματοχυμού έχει περίπου 6 φορές περισσότερη μεθανόλη σε σχέση με ίση ποσότητα ενός αναψυκτικού που περιέχει 100% ασπαρτάμη ως το μόνο γλυκαντικό.

Η διάσπαση της ασπαρτάμης στα τρία αυτά αμινοξέα είναι ο λόγος για τον οποίο έχει κατηγορηθεί για διάφορες επιπτώσεις στην υγεία. Συγκεκριμένα, η μεθανόλη και η φαινυλαλανίνη είναι οι δύο ενώσεις που έχουν κατηγορηθεί ως επιβλαβείς. Ωστόσο, καμία από τις κατηγορίες αυτές δεν έχει επαληθευτεί σε έρευνες σε υγιείς ανθρώπους.

Η φαινυλαλανίνη σχετίζεται με μια μεταβολική πάθηση που ονομάζεται φαινυλκετονουρία. Τα άτομα που έχουν αυτή την ασθένεια δεν μπορούν να μεταβολίσουν τη φαινυλαλανίνη. Η συχνότητα εμφάνισης της πάθησης στη λευκή φυλή είναι περίπου 1 περίπτωση ανά πληθυσμό 10000 ανθρώπων και πλέον διαπιστώνεται κατά τη γέννηση. Στα άτομα που πάσχουν από αυτή την σπάνια μεταβολική πάθηση, η πρόσληψη του αμινοξέως φαινυλαλανίνη από την τροφή μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα και παρενέργειες και για το λόγο αυτό όλες οι διαιτητικές πηγές φαινυλαλανίνης, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης, πρέπει να αποφεύγονται.

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. απαιτεί την αναγραφή στην ετικέτα των τροφίμων που περιέχουν ασπαρτάμη της ένδειξης: 'Περιέχει πηγή φαινυλαλανίνης'.

Πόσο ασπαρτάμη μπορούμε να καταναλώνουμε;

Η Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη (Acceptable Daily Intake- ADI) για την ασπαρτάμη έχει τεθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. στα 50 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Στην Ευρώπη, η Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων και η Επιτροπή Ειδικών σε Πρόσθετα Τροφίμων των FAO/ WHO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας/ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) έχει θέσει αντίστοιχα ως ασφαλές όριο τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι για να καταναλώσει ένας ενήλικας αυτή την ποσότητα ασπαρτάμης θα πρέπει να καταναλώσει 12 κουτάκια αναψυκτικού light την ημέρα ή περίπου 80 δισκία γλυκαντικού με χαμηλές θερμίδες.