Mε τον όρο διάρροια των ταξιδιωτών αποκαλούμε το σύνδρομο που εμφανίζεται κατά τα ταξίδια ή αμέσως μετά και χαρακτηρίζεται από κενώσεις, αυξημένης συχνότητας ή ρευστότητας. H διάρροια των ταξιδιωτών συνοδεύεται γενικά από χαλαρές κενώσεις, που μπορεί να είναι και άνω των οκτώ, ενώ συνυπάρχει ναυτία και κοιλιακή δυσφορία. Ο πυρετός είναι σπάνιος. Μπορεί να εμφανιστεί εμετός.

Το σύνδρομο υποστρέφει συνήθως εντός πενθημέρου. Σε υπερευαίσθητους οργανισμούς και επί ορισμένων παθογόνων, μπορεί να διαρκέσει πάνω από μήνα. Σύμφωνα με ορισμένες στατιστικές μελέτες, παρά το γεγονός ότι συνήθως είναι μικρής διάρκειας και αυτοπεριοριζόμενη, πάνω από το 30% των ταξιδιωτών τροποποιούν το πρόγραμμά τους όταν η διάρροια εμφανίζεται. Η διάρροια των ταξιδιωτών είναι ιδιαιτέρως συχνή σε περιοχές της Αφρικής, της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής και της Ασίας. Ιδιαιτέρως ευπρόσβλητα είναι τα νεαρά άτομα.

Τα αίτια της διάρροιας των ταξιδιωτών είναι κυρίως λοιμώδη. Σε μικρότερα ποσοστά η διάρροια οφείλεται σε άλλους παράγοντες όπως συστηματικό νόσημα, τροφική αλλεργία, σπαστική κολίτιδα, δυσανεξία στη λακτόζη. Τα περισσότερα λοιμώδη αίτια εισέρχονται στον οργανισμό από τη στοματική πρωκτική οδό ή μέσω νερού και τροφίμων που επιμολύνθηκαν από παθογόνα ανθρώπινων ή ζωικών περιττωμάτων.

Ο άνθρωπος με καλό ανοσοποιητικό σύστημα έχει ενδογενείς μηχανισμούς αντίστασης έναντι των λοιμογόνων αυτών παραγόντων. Έτσι, το γαστρικό οξύ του στομάχου, οι εκκρίσεις του γαστρεντερικού σωλήνα με τα τοξικά ένζυμα και τους ανοσολογικούς παράγοντες, η ωφέλιμη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου έχουν ουσιαστικό ρόλο στην εξουδετέρωση των παθογόνων. Οι αλλαγές στο κλίμα, η μεταβολή των υγειονομικών συνθηκών, η κατανάλωση ασυνήθιστων τροφίμων για τα συνήθη δεδομένα του οργανισμού, η συχνή κατανάλωση φαγητού σε εστιατόρια μαζικής εστίασης, είναι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν πτώση στην ανοσοποιητική ετοιμότητα του οργανισμού, ενώ εκθέτουν το άτομο σε μία σειρά από παθογόνα ανάλογα με την περιοχή και το είδος της τροφής που καταναλώνεται.

Σημαντικό ρόλο έχει η ποιότητα του αμυντικού συστήματος του οργανισμού. Άτομα με πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες, νόσο Αids, ηλικιωμένοι, ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα τα οποία προκαλούν καταστολή ανοσοποιητικού, παρουσιάζουν διαρροϊκά σύνδρομα πολλές φορές από ασυνήθιστα παθογόνα. Τα παθογόνα προκαλούν στα άτομα αυτά σοβαρότερα διαρροϊκά σύνδρομα μεγαλύτερης διάρκειας.

Κοινά αίτια διάρροιας στους ταξιδιώτες είναι το Escherichia coli, η Shigella, το Campylobacter, η Salmonella, η Aeromonas, ορισμένοι ιοί, ο παράγων Norwalk, ορισμένα παράσιτα. Σύμφωνα με ιατρικές μελέτες, ταξιδιώτες στο Νεπάλ εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά διάρροιας από Cyclospora, ταξιδιώτες στη Ρωσία διάρροια από Giardia, ταξιδιώτες σε κρουαζιερόπλοια ιογενείς διάρροιες. Σε ξενοδοχεία και εστιατόρια στα οποία τηρούνται πλημμελώς οι όροι υγιεινής μπορεί να εμφανιστούν επιδημίες από εντεροιούς Shigella, Salmonella, Giardia, Cryptosporidium, ιούς, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, ηπατίτιδα.

Σύμφωνα με μελέτες, οι καταναλωτές κακών μαγειρευμένων χάμπουργκερ, εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα προσβολής από enterohemorrhagic Escherichia coli, οι καταναλωτές τηγανητού ρυζιού προσβολή από Bacillus cereus, οι καταναλωτές μαγιονέζας και κρέμας προσβολή από Staphylococcus aureus και σαλμονέλα, οι καταναλωτές ψαρικών-θαλασσινών προσβολή από ηπατίτιδα Α, Vibrio species, Salmonella, ενώ η κλινική εικόνα διαφοροποιείται ανάλογα με το επιτιθέμενο αίτιο και την άμυνα του οργανισμού.

To Escherichia coli, ένα σύνηθες μικρόβιο που παράγει εντεροτοξίνη και προσβάλλει τα κρεατικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αρτοπαρασκευάσματα προκαλεί γενικώς οξεία υδαρή διάρροια χωρίς πυρετό, απότομης έναρξης με μικρού βαθμού κοιλιακό πόνο. Η Shigella προκαλεί γενικά οξεία αιματηρή διάρροια και πυρετό, φούσκωμα, κράμπες, κοιλιακό πόνο. Το Campylobacter προκαλεί αθρόα υδαρή ή αιματηρή διάρροια με πυρετό.

Συμπτώματα

Η Salmonella προκαλεί γενικά οξεία διάρροια με δέκατα ή πυρετό. Η Aeromonas προκαλεί υδαρή ή αιματηρή διάρροια. Ο Staphylococcus aureus και ο Bacillus cereus που μολύνει κλασικά στο ξαναζεσταμένο τηγανητό ρύζι, προκαλούν υδαρή διαρροϊκά σύνδρομα με χαμηλό ή καθόλου πυρετό και έντονο εμετό.

Oρισμένα παθογόνα, μπορεί να προκαλέσουν συστηματικές εκδηλώσεις, όπως ουρηθρίτιδα- επιπεφυκίτιδα-αρθρίτιδα (σύνδρομο REITER από Salmonella, Campylobacter, Shigella, Yersinia), αυξημένης θνητότητας αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο (enterohemorrhagic Escherichia coli, Shigella), πυρετό με προσβολή ήπατος (ηπατίτιδα Α).

Ο χρόνος επώασης, η στιγμή της εκδήλωσης της νόσου μετά από την έκθεση ποικίλλει ανάλογα με το αίτιο. Έτσι, στο Staphylococcus aureus και στο Bacillus cereus είναι γενικώς μία με οκτώ ώρες, ορισμένα όμως παθογόνα μπορεί να έχουν μακρύ χρόνο επώασης, όπως ορισμένα στελέχη Campylobacter Salmonella Aeromonas, στα οποία ο χρόνος επώασης εκτείνεται στις ένδεκα ημέρες.

Στη διαφορική διάγνωση της διάρροιας περιλαμβάνονται ορισμένοι σπανιότεροι ιδιαίτερα τοξικοί λοιμογόνοι μικροοργανισμοί, που απειλούν τον ταξιδιώτη όπως η λιστέρια, η νόσος των λεγεωναρίων, η φυματίωση, η βρουκέλλα, ορισμένα ασυνήθιστα γριπώδη σύνδρομα (π.χ. γρίπη των χοίρων).

Η απλή ελαφρά διάρροια των ταξιδιωτών αντιμετωπίζεται συχνά με καλή ενυδάτωση και ορισμένα φάρμακα πρώτης ανάγκης που πρέπει να βρίσκονται πάντα στο φαρμακείο του ταξιδιώτη.

Στις συνήθεις περιπτώσεις η μητέρα που θηλάζει δεν πρέπει να διακόψει τον θηλασμό αλλά να αυξήσει την πρόσληψη υγρών. Η σωστή ιατρική εξέταση επιβάλλεται άμεσα σε σύνδρομα που παρουσιάζουν έντονο κοιλιακό πόνο, έντονη διάρροια, ή εμφανίζουν συστηματικά συμπτώματα (π.χ. βήχα).

Επίσης άμεσα ιατρική εξέταση επιβάλλεται σε διάρροια που διαρκεί πάνω από 48 ώρες, συνοδεύεται από δέκατα ή πυρετό, αφορά χρονίως πάσχοντες ηλικιωμένους, άτομα με πτώση της αμυντικής ικανότητας ή άτομα που έχουν λάβει προσφάτως αντιβιοτικά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις επιβάλλεται διερεύνηση με εξετάσεις κοπράνων και αίματος και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Σε αρκετές περιπτώσεις τα λοιμογόνα αίτια δεν απομονώνονται στις γενικές καλλιέργειες των κοπράνων και απαιτείται ειδική συνεννόηση με το μικροβιολογικό εργαστήριο. Σπανιότερα μπορεί να απαιτηθεί νοσοκομειακή εισαγωγή.

Μέτρα πρόληψης

Τα μέτρα πρόληψης της διάρροιας των ταξιδιωτών περιλαμβάνουν το καλό πλύσιμο των χεριών και των τροφίμων, το καλό ψήσιμο των τροφών. Ο ταξιδιώτης πρέπει να μην καταναλώνει τρόφιμα από πλανόδιους πωλητές, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, αμφιβόλου προέλευσης ποτά, νερό και παγάκια. Τα φρούτα πρέπει να ξεφλουδίζονται στα ταξίδια και να μην καταναλώνονται αναποφλοίωτα, το φαγητό πρέπει να σερβίρεται ζεματιστό.

Καλό είναι να καταναλώνονται μόνο εμφιαλωμένο νερό και ποτά. Για να αποφευχθούν αλλεργικές αντιδράσεις και φαινόμενα δυσανεξίας καλό είναι ο ταξιδιώτης να μην καταναλώνει ασυνήθιστα τρόφιμα στη χώρα υποδοχής. Οι κολυμβητές δεν πρέπει να κολυμπούν σε μη ελεγμένα και αμφιβόλου ποιότητας ύδατα. Ορισμένα ειδικά διαρροϊκά σύνδρομα προλαμβάνονται με εμβόλια (ηπατίτιδα Α). Σε άτομα υψηλού κινδύνου χορηγείται φαρμακευτική προφυλακτική αγωγή έναντι της διάρροιας των ταξιδιωτών. Προφυλακτική αγωγή χορηγείται επίσης σε περίπτωση ορισμένων περιοχών υψηλού κινδύνου.