Περίπου 1,5 εκατομμύριο Έλληνες πάσχουν από κάποια μορφή αλλεργικής πάθησης. Οι αλλεργικές παθήσεις μπορεί να παρουσιαστούν σε κάθε ηλικία και η κληρονομικότητα παίζει βασικό ρόλο στο ποιος θα την αναπτύξει. Αν ο ένας γονέας πάσχει από αλλεργική πάθηση, ο κίνδυνος να παρουσιαστεί στο παιδί υπολογίζεται σε 48%, ένα ποσοστό που εκτοξεύεται στο 70% όταν και οι δυο γονείς είναι αλλεργικοί.

Η συμπτωματολογία της αλλεργικής πάθησης είναι αποτέλεσμα διεργασιών που επιτελούνται στο ανοσοποιητικό σας σύστημα – τον αμυντικό μηχανισμό του σώματός σας εναντίον των βλαπτικών ουσιών. Το σώμα ενός ατόμου με αλλεργική πάθηση αναγνωρίζει ως βλαπτικές ορισμένες ουσίες που αποκαλούνται αλλεργιογόνα. Μολονότι οι ουσίες αυτές είναι αβλαβείς για τους περισσότερους ανθρώπους, πυροδοτούν αλλεργικές αντιδράσεις μέσα στο ανοσοποιητικό σύστημα του συγκεκριμένου ατόμου.

Όταν κάποιος που έχει προδιάθεση σε αλλεργική πάθηση βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα αλλεργιογόνο στο οποίο είναι ευαίσθητος, προκύπτει μια αλυσιδωτή αντίδραση από γεγονότα. Ο κύριος υπαίτιος που προκαλεί τα γεγονότα αυτά σε αλλεργικά άτομα είναι ένα αντίσωμα που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη E ή IgE. Η IgE «υπερασπίζεται» το ανθρώπινο σώμα επιδιώκοντας να απομακρύνει το βλαπτικό αλλεργιογόνο από τους ιστούς και το κυκλοφορικό σύστημα. Όταν ένα αλλεργιογόνο εισχωρεί για πρώτη φορά στο σώμα ενός αλλεργικού ατόμου, ως αντίδραση παράγονται αντισώματα IgE. Κατόπιν, τα αντισώματα αυτά ταξιδεύουν σε κύτταρα που αποκαλούνται σιτευτικά κύτταρα και αφού προσκολληθούν σε αυτά, τηρούν στάση αναμονής μέχρι την επόμενη φορά που το αλλεργιογόνο θα εισχωρήσει στο σύστημα.

Μόλις αυτό εισχωρήσει, τα αντισώματα IgE «συλλαμβάνουν» το αλλεργιογόνο και στην ουσία το αποσύρουν από την κυκλοφορία. Τα σιτευτικά κύτταρα συμβάλλουν απελευθερώνοντας ειδικές χημικές ουσίες που ονομάζονται μεσολαβητές. Οι μεσολαβητές αυτοί προκαλούν τα κλασικά συμπτώματα των αλλεργικών αντιδράσεων – οίδημα των ιστών του σώματος, φτέρνισμα, συριγμό, βήχα και άλλα συμπτώματα. Λόγω της πολύπλοκης φύσης της αλλεργικής πάθησης, δεν έχει εξηγηθεί ακόμα επαρκώς ο λόγος για τον οποίο άλλες ουσίες προκαλούν αλλεργίες και άλλες όχι ή ο λόγος για τον οποίο οι αλλεργικές αντιδράσεις αναπτύσσονται μόνο σε ορισμένους ανθρώπους έπειτα από την έκθεσή τους σε αλλεργιογόνα.

Τύποι αλλεργικής πάθησης

Οι συνηθισμένες αλλεργικές παθήσεις είναι:

- Αλλεργική ρινίτιδα. Στην Ελλάδα, περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι πάσχουν από αυτή την πάθηση, η οποία χαρακτηρίζεται από φτάρνισμα, ρινική συμφόρηση, κνησμό, ρινική καταρροή και κνησμό των ματιών. 

- Άσθμα. Είναι μια πάθηση των πνευμόνων που χαρακτηρίζεται από βήχα, βάρος στο στήθος, δύσπνοια και συριγμό. Σχεδόν 1 στα 4 παιδιά στην Ελλάδα έχουν στις μέρες μας συμπτώματα άσθματος και, όπως διαπιστώνεται, οι περιπτώσεις άσθματος αυξάνονται κάθε χρόνο. Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να οφείλονται σε αλλεργιογόνα ή άλλους, μη αλλεργικούς ερεθισμούς, όπως οι λοιμώξεις της αναπνευστικής οδού, ο ψυχρός αέρας ή ο καπνός από του τσιγάρου.

- Παραρρινοκολπίτιδα και μέση ωτίτιδα. Πρόκειται για συνηθισμένες αλλεργικές παθήσεις που συχνά οφείλονται στην αλλεργική ρινίτιδα. Η παραρρινοκολπίτιδα είναι μια φλεγμονή των παραρρίνιων κόλπων – κούφιες κοιλότητες, οι οποίες βρίσκονται μέσα στα ζυγωματικά, γύρω από τα μάτια και πίσω από τη μύτη. Η πάθηση αυτή προσβάλλει το 15% του πληθυσμού. Η μέση ωτίτιδα – κοινώς, λοιμώξεις του αυτιού – είναι μια απο τις συνηθέστερες παιδικές παθήσεις και απαιτεί ιατρική φροντίδα.

- Ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα. Τα συμπτώματα αυτής της αλλεργικής επιδερμικής πάθησης περιλαμβάνουν κνησμό, κοκκινίλες, ξηρότητα και ξεφλούδισμα της επιδερμίδας. Το εξάνθημα αυτό διαπιστώνεται συνήθως σε βρέφη αλλά δεν αποκλείεται να παρουσιαστεί αργότερα σε άτομα με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικά ατοπίας, όπως το άσθμα ή η αλλεργική ρινίτιδα.

- Κνίδωση, επίσης γνωστή ως πομφοί, και αγγειοοίδημα. Οι πομφοί είναι ένα είδος εξανθήματος όπου το δέρμα γίνεται ανάγλυφο, έχει έντονη φαγούρα και κοκκινίλα. Μπορεί να παρουσιαστούν το ένα δίπλα στο άλλο και ποικίλλουν σε μέγεθος. Οι πομφοί μπορεί να είναι χρόνιοι – να εμφανίζονται και εξαφανίζονται χωρίς λόγο – ή οξείς. Ανάμεσα στις αιτίες που προκαλούν την κνίδωση είναι οι ιώσεις ή η λήψη ορισμένων τροφών ή φαρμάκων. Το αγγειοοίδημα συχνά εκδηλώνεται μαζί με την κνίδωση και είναι πρήξιμο και διόγκωση στα βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας που δεν προκαλεί κνησμό.

- Η Αναφυλαξία είναι μια οξεία, συνολική αλλεργική αντίδραση που εν γένει προκαλείται από ουσίες οι οποίες διεισδύουν στο σώμα ή λαμβάνονται από το στόμα, όπως ορισμένες τροφές και φάρμακα, τσιμπήματα εντόμων και το φυσικό λάστιχο. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν μια αίσθηση ζέστης, διάχυτη ερυθρότητα, φαγούρα στο στόμα, εξανθήματα που προκαλούν κνησμό, ζάλη, δύσπνοια, οξύ φτέρνισμα, άγχος, συσπάσεις στο στομάχι ή στη μήτρα και/ή εμετό και διάρροια. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η πίεση πέφτει προκαλώντας απώλεια των αισθήσεων και σοκ. Χωρίς άμεση θεραπεία – μια ένεση επινεφρίνης (αδρεναλίνης) και τη φροντίδα ειδικού – η αναφυλαξία μπορεί να αποβεί μοιραία.

Ο ρόλος του αλλεργιολόγου – αντιμετώπιση και θεραπεία

Ο αλλεργιολόγος είναι ένας γιατρός με ειδίκευση στην αντιμετώπιση και στη θεραπεία αλλεργιών και άσθματος. Για να γίνει κανείς αλλεργιολόγος απαιτείται η ολοκλήρωση τουλάχιστον πέντε χρόνων ειδικότητας. Μετά την αποφοίτηση από την ιατρική και την απόκτηση του πτυχίου, ο γιατρός μπορεί να σπουδάσει για δύο χρόνια παθολογία ή παιδιατρική. Μόλις οι γιατροί ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους σε κάποια από αυτές τις ειδικότητες, πρέπει να ολοκληρώσουν τρία επιπλέον χρόνια σπουδών σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλεργιολογίας. Οι αλλεργιολόγοι, για να αποκτήσουν άδεια ασκήσεως ειδικότητας πρέπει να έχουν περάσει με επιτυχία τις επίσημες εξετάσεις του Υπουργειου Υγείας μετά την ολοκλήρωση της ειδίκευσής τους.

Ως αποτέλεσμα αυτής της πολυετούς μελέτης και εκπαίδευσης, ο αλλεργιολόγος είναι ο πλέον κατάλληλος επαγγελματίας στον κόσμο της ιατρικής για να αντιμετωπίσει τις σύνθετες ανάγκες των ασθενών με αλλεργικές παθήσεις. Οι αλλεργιολόγοι είναι εκπαιδευμένοι στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία προβλημάτων του ανοσοποιητικού συστήματος όπως οι αλλεργίες, το άσθμα, οι κληρονομικές παθήσεις ανοσολογικής ανεπάρκειας, η αλλεργική ρινίτιδα και η κνίδωση. Σε αντίθεση με ένα κρύωμα, οι αλλεργική πάθηση δεν είναι μια κατάσταση που μπορεί απλώς να «ξεπεραστεί». Η βοήθεια ενός ειδικευμένου αλλεργιολόγου μπορεί να μειώσει το χρόνο αποχής των πασχόντων από την εργασία ή από το σχολείο εξαιτίας των συμπτωμάτων. Έχει διαπιστωθεί από μελέτες ότι όσοι ζητούν τη βοήθεια αλλεργιολόγου, μειώνουν τις πιθανότητες που έχουν να μεταφερθούν επειγόντως σε νοσοκομείο και αντιμετωπίζουν καλύτερα τις αλλεργίες και το άσθμα στην καθημερινή τους ζωή.

Στον αλλεργιολόγο μπορεί να σας παραπέμψει ο οικογενειακός σας γιατρός, ο παθολόγος ή ο παιδίατρος, ή να αποφασίσετε οι ίδιοι να τον επισκεφθείτε. Ο αλλεργιολόγος θα διαγνώσει την πάθησή σας επακριβώς, ρωτώντας με κάθε λεπτομέρεια το ιστορικό σας, όπως πληροφορίες για τα συμπτώματά σας, για το οικογενειακό ιστορικό σας, και για το οικιακό και εργασιακό περιβάλλον σας. Ο αλλεργιολόγος θα σας υποβάλλει σε αλλεργικά επιδερμικά τεστ και σε όλες τις αναγκαίες εξετάσεις. Ο συνδυασμός συγκεκριμένων πληροφοριών από το ιστορικό σας και των εξετάσεων θα συμβάλλει στην ακριβή διάγνωση της πάθησής σας. Για την πρόληψη των συμπτωμάτων, ο αλλεργιολόγος θα συνεργαστεί μαζί σας στην κατάστρωση ενός κατάλληλου σχεδίου συστήνοντας την πλέον αποτελεσματική θεραπεία μέσω συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής και/ή συσκευών, σε συνδυασμό με όλα τα αναγκαία μέτρα για τον έλεγχο του περιβάλλοντος στο οποίο ζείτε ή εργάζεστε. Ο αλλεργιολόγος σας και το ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό όχι μόνον θα σας συστήσουν φαρμακευτική αγωγή και συσκευές, αλλά θα σας δείξουν πώς και πότε να τα χρησιμοποιείτε.

Ο ρόλος του ασθενούς – επικοινωνία

Για την εξασφάλιση της καλύτερης θεραπείας, οι ασθενείς που πάσχουν από αλλεργίες και άσθμα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη θεραπεία τους, υποβάλλοντας ερωτήσεις, μαθαίνοντας για τα αίτια που προκαλούν την πάθησή τους και κατανοώντας τους λόγους για τις διάφορες θεραπευτικές μεθόδους. Η ανοιχτή επικοινωνία είναι ένα αναγκαίο, επιτυχημένο μέρος για την αντιμετώπιση της αλλεργικής πάθησης. Ως ασθενής, ίσως θέλετε να υποβάλλετε τις εξής ερωτήσεις: - Είναι ο γιατρός που θεραπεύει εμένα ή την οικογένειά μου, κατάλληλα εκπαιδευμένος για να διαγνώσει σωστά και να εξασφαλίσει την αποτελεσματική αντιμετώπιση και θεραπεία της αλλεργικής πάθησης; - Είναι ειδικευμένος ο γιατρός μου στην αλλεργιολογία; - Παρακολουθεί ο γιατρός μου τακτικά εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με τις αλλεργίες; - Τι συνεπάγεται η διάγνωση και η θεραπεία των αλλεργιών και/ή του άσθματός μου; Ποιες είναι οι επιλογές μου; - Έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά τα σχέδια διάγνωσης και θεραπείας που μου προτείνει ο γιατρός μου μέσω διεθνών οδηγιών και επιστημονικής αξιολόγησης;

Μπορείτε να συνεργαστείτε με τον αλλεργιολόγο σας για να προβείτε στις κατάλληλες αλλαγές στο περιβάλλον σας και να ακολουθήσετε τη φαρμακευτική αγωγή που σας έχει προτείνει. Με την σωστή διάγνωση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της αλλεργικής σας πάθησης, θα είστε σε θέση να βιώσετε την άριστη ποιότητα ζωής που σας αξίζει.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αντιμετώπιση και τη θεραπεία της αλλεργικής σας πάθησης μπορείτε να απευθυνθείτε στον αλλεργιολόγο σας. 

Λίγα λόγια για τις αλλεργίες και το άσθμα

Τι είναι οι Αλλεργίες;

Αλλεργίες είναι η υπερβολική αντίδραση του αναπνευστικού/αμυντικού συστήματος σε 

ουσίες όπως γύρεις, σκόνη ή τροφές οι οποίες είναι αβλαβείς στο πλείστο των ανθρώπων. 

Οι αλλεργικές αντιδράσεις πιο συχνά εκδηλώνονται (ή οι αλλεργίες προσβάλλουν) τους πνεύμονες, τη μύτη, τα μάτια, το δέρμα και το γαστρεντερικό σωλήνα. Οι πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν απειλητική για τη ζωή αναφυλακτική αντίδραση.

Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν:

• Πταρμούς (φτέρνισμα)

• Κνησμός, ξηρότητα ματιών ή δακρύρροια 

• Συμφόρηση (μπούκωμα) μύτης ή καταρροή

• Ανεξήγητους πομφούς ή εξανθήματα

• Δυσκολία στην αναπνοή μετά τσίμπημα μέλισσας/σφήκας ή μετά από λήψη κάποιων τροφών

• Δυσκολία στην αναπνοή ή/και σφύριγμα με γνωστές ή άγνωστες αιτίες

Τι είναι το Άσθμα ;

Άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονή των αεροφόρων σωλήνων του πνεύμονος που μπορεί να είναι σε έξαρση (κρίση) εξ αιτίας αλλεργικής αντίδρασης σε αλλεργιογόνα όπως γύρεις, ιογενών λοιμώξεων ή έκθεση; σε ερεθιστικές ουσίες όπως καπνός και χημικά σπρέϋ. Εάν δεν αντιμετωπισθούν έγκαιρα και σωστά τα επεισόδια του άσθματος μπορεί να είναι και επικίνδυνα για τη ζωή.

Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν:

• Βήχα και σφύριγμα

• Δυσκολία στην αναπνοή (βρογχόσπασμο)

• Βάρος ή σφύξιμο στο στήθος

• Κόπωση

• Απώλεια βάρους χωρίς σωστή θεραπεία

Οι αλλεργίες είναι η πιο συχνή αιτία του άσθματος.

Αλλεργίες και Άσθμα σε συνεχή Αύξηση

Οι αλλεργίες και το άσθμα προσβάλλουν έναν στους εννέα ενηλίκους και ένα στα πέντε παιδιά με αρνητικές επιπτώσεις στη ποιότητα ζωής, εργασία και σχολική παρακολούθηση/αποδοτικότητα και μπορούν ακόμη να προκαλέσουν και θανάτους. Την τελευταία 10ετία έχουν υπερδιπλασιασθεί.

Αξιοσημείωτα Επιδημιολογικά Στοιχεία

• Οι αλλεργίες προσβάλλουν 50 εκατ. στις ΗΠΑ και 35% των Ευρωπαίων.

• Οι αλλεργίες είναι η έκτη αιτία χρόνιας νόσου.

• Το άσθμα προσβάλλει 15 εκατ. στις ΗΠΑ και 2,5% (Φιλανδία) έως 17.5% (Ελβετία) στην Ευρώπη. Περίπου 5 – 10% των Ελλήνων υποφέρουν από άσθμα.

• Το άσθμα είναι η πρώτη αιτία σχολικής απουσίας και η τέταρτη κατά σειρά αιτία απουσίας από την εργασία.

• Στις ΗΠΑ το άσθμα ευθύνεται για 5000 θανάτους το έτος.

• Η αλλεργική ρινίτιδα προσβάλλει 15 – 20% των ατόμων ηλικίας κάτω των 30 ετών στην Ευρώπη και Ελλάδα και είναι η πιο συχνή χρόνια νόσος στα παιδιά.

• Η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα) έχει αυξηθεί στα 10-12% του πληθυσμού στην Ευρώπη και η αλλεργία στο νικέλιο προσβάλλει 1% του γενικού πληθυσμού με 10-25% του γυναικείου πληθυσμού.

• Το συνδυασμένο κόστος αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος (άμεσο και έμμεσο) ανήλθε στην Ευρώπη το 1993 σε 21.364 εκατομμύρια ECU.

Πως γίνεται η Διάγνωση των Αλλεργιών και Άσθματος ;

Το λεπτομερές ιστορικό με τα συμπτώματα είναι το πιο βασικό μέσο διάγνωσης για το γιατρό το οποίο και πλαισιώνεται από έλεγχο πνευμονικής λειτουργίας και εξέταση για την αναζήτηση και ταυτοποίηση υπεύθυνων αλλεργιογόνων. Οι εξετάσεις γίνονται με δερματικά τεστ ή στο αίμα και αποσκοπούν στο προσδιορισμό ειδικών αντισωμάτων (ανοσοσφαιρίνη Ε) εναντίων των αλλεργιογόνων. Μερικές φορές χρειάζεται και επιβεβαίωση με δοκιμασία πρόκλησης δηλαδή δοκιμασία χορήγησης με κάποιο τρόπο της ύποπτης ουσίας κάτω από ασφαλείς συνθήκες φυσικά για τον ακριβή προσδιορισμό της υπευθυνότητας του συγκεκριμένου παράγοντα.

Η διάγνωση είναι αναγκαία για την διαφοροποίηση από μη αλλεργικές καταστάσεις με ίδιες εκδηλώσεις που χρειάζονται άλλη αντιμετώπιση.

Πως Αντιμετωπίζονται οι Αλλεργίες και το Άσθμα ;

Οι αλλεργίες και το άσθμα είναι συχνές μακροχρόνιες καταστάσεις με εξάρσεις και υφέσεις. Αν και η ίαση δεν είναι συνήθως εφικτή η θεραπεία μπορεί να εξασφαλίσει φυσιολογική σχεδόν ζωή.

• Η αποφυγή του αλλεργιογόνου όποτε είναι εφικτή είναι τεράστιας σημασίας. Δεν είναι συνήθως εύκολη όμως εφ' όσον οι αλλεργίες και το άσθμα είναι συνήθως πολυπαραγοντικά νοσήματα – πολλοί παράγοντες συμμετέχουν στην εκδήλωσή τους – πράγμα που κάνει δύσκολη την αποφυγή.

• Η φαρμακευτική θεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική και πολλές φορές μακροχρόνια.

• Η ανοσοθεραπεία (αλλεργικά εμβόλια) είναι αποτελεσματική σε ορισμένους ασθενείς.

• Προληπτικά μέτρα είναι αποτελεσματικά σε ορισμένες καταστάσεις

• Η εκπαίδευση του ασθενούς/περιβάλλοντος είναι απαραίτητη όπως και στη χρόνια νόσο.

Τι θα πρέπει να γνωρίζει το Άτομο με Αλλεργία στο Άσθμα ;

• Το κλειδί της επιτυχούς θεραπείας αλλεργιών και άσθματος είναι η πρόληψη των εξάρσεων (κρίσεων).

• Η ενημέρωση περί των αλλεργιών και άσθματος και η ετοιμότητα για επικοινωνία είναι τα σημαντικότερα μέσα για την πρόληψη των εξάρσεων.

• Η συνεργασία ασθενούς/περιβάλλοντος και του ιατρού με την υποστήριξη της πολιτείας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την σωστή ενημέρωση, εκπαίδευση και εξοικείωση με τις αλλεργίες και άσθμα.

• Για την αναζήτηση πληροφόρησης διεθνώς έχουν συσταθεί Οργανισμοί, Επιστημονικές Εταιρείες, Σύλλογοι ασθενών και πολλά Προγράμματα.