Το αίμα που συγκρατείται στον πλακούντα αμέσως μετά τη γέννηση ενός παιδιού είναι πολύτιμο, καθώς είναι πλούσιο σε βλαστικά κύτταρα. Αυτά μπορούν να απομονωθούν και να περισυλλεγούν για μελλοντική χρήση εφόσον υπάρξει ανάγκη. Ποιες είναι, όμως, οι περιπτώσεις στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και πώς βοηθούν στην αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών;

 

Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα αποτελούν πολύτιμο βιολογικό υλικό, καθώς οι έως τώρα χρήσεις τους έχουν αποδειχτεί σωτήριες για χιλιάδες ανθρώπους και όλα δείχνουν ότι συνεχώς θα διευρύνονται

Τα βλαστικά κύτταρα είναι αρχέγονα κύτταρα που έχουν την ιδιότητα να αυτοανανεώνονται και να διαφοροποιούνται σε συγκεκριμένους ιστούς. Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα αναγεννούν το αιμοποιητικό και ανοσοποιητικό μας σύστημα. Εντοπίζονται στο μυελό των οστών, καθώς επίσης στο περιφερικό αλλά και στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα (ΟΠΑ). Το ΟΠΑ είναι το αίμα που κυκλοφορεί μεταξύ πλακούντα και ομφάλιου λώρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όταν γεννηθεί το παιδί και αποκοπεί ο ομφάλιος λώρος, σημαντική ποσότητα ΟΠΑ συγκρατείται στον πλακούντα, αίμα πλούσιο σε βλαστικά κύτταρα, που απομονώνονται με συγκεκριμένη διαδικασία, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα άμεσης συλλογής και φύλαξης του πολύτιμου αυτού βιολογικού υλικού. Το ΟΠΑ αποτελεί πηγή και για πολλά άλλα πρόδρομα κύτταρα, τα οποία υπό κατάλληλες συνθήκες μπορούν να δημιουργήσουν εξειδικευμένα κύτταρα (καρδιακά, ηπατικά, νευρικά κ.λπ.). Με τον τρόπο αυτό διευρύνεται η μελλοντική χρήση του συγκεκριμένου βιολογικού υλικού.

Πού χρησιμοποιούνται

Τα αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα του ΟΠΑ χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αιματολογικών ασθενειών από το 1988, έτος της πρώτης επιτυχημένης θεραπευτικής εφαρμογής. Οι χρήσεις τους αφορούν σε θεραπείες κακοηθειών του αίματος, κληρονομικών αιμοσφαιρινοπαθειών και ασθενειών του μεταβολισμού.

Το 1988 χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά για τη θεραπεία απλαστικής αναιμίας Fanconi και από το 1995 θεωρούνται ισοδύναμα με τα αρχέγονα κύτταρα του μυελού των οστών και μπορούν να έχουν τις ίδιες θεραπευτικές εφαρμογές. Οι εφαρμογές των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων του ΟΠΑ αφορούν κυρίως σε αλλογενείς χρήσεις (χρήση βλαστικών κυττάρων όχι από το ίδιο το άτομο, αλλά από συμβατό δότη) και καλύπτουν ανάγκες όπως θεραπεία οξείας μυελοβλαστικής και λεμφοβλαστικής λευχαιμίας, χρόνιας μυελογενούς και λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας, μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων, απλαστικού τύπου αναιμιών, καθώς και κληρονομικών ασθενειών του αίματος, μεσογειακής και δρεπανοκυτταρικής αναιμίας. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι προκειμένου για αλλογενείς χρήσεις ο καλύτερος δότης είναι μέλος της οικογένειας και κατά προτίμηση υγιής αδελφός.

Το 1998 έγινε η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων ομφαλοπλακουντιακού αίματος (χρησιμοποιήθηκαν βλαστικά κύτταρα του ίδιου του παιδιού) σε παιδί με κακοήθη όγκο του νευρικού συστήματος. Έκτοτε οι χρήσεις των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων για το ίδιο το παιδί έχουν αυξηθεί και αφορούν σε ασθένειες όπως οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία, λεμφώματα, μυέλωμα, όγκους του νευρικού συστήματος και αυτοάνοσες παθήσεις.

Τέλος, τα κύτταρα αυτά πολύ πρόσφατα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται για αυτόλογη χρήση σε περιπτώσεις εγκεφαλικής παράλυσης με θεαματικά αποτελέσματα. Οι επιτυχείς μεταμοσχεύσεις με βλαστικά κύτταρα του αίματος του ομφάλιου λώρου οδήγησαν το 1993 στη δημιουργία των πρώτων τραπεζών ΟΠΑ με στόχο τη δημιουργία δεξαμενών κρυοδιατηρημένων μοσχευμάτων, άμεσα διαθέσιμων προς μεταμόσχευση.

Για τους ενήλικες

Το μοναδικό ίσως μειονέκτημα των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων του ΟΠΑ είναι ο περιορισμένος αριθμός τους και για το λόγο αυτό μεταμοσχεύσεις από βλαστικά κύτταρα ομφάλιου λώρου αφορούν κυρίως σε παιδιά. Το πρόβλημα αυτό προσπαθούν να λύσουν οι επιστήμονες πολλαπλασιάζοντας τα κύτταρα στο εργαστήριο. Τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν πρόσφατα και αφορούν σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων ΟΠΑ σε 10 ενήλικες που έπασχαν από λευχαιμία, οι οποίοι ένα χρόνο μετά έχουν ανακάμψει σημαντικά. Φαίνεται, λοιπόν, πως αν και μέχρι πρόσφατα οι εφαρμογές των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων που προέρχονται από το ΟΠΑ αφορούσαν κυρίως σε παιδιά, οι εφαρμογές σε ενήλικες είναι πλέον γεγονός.

Το μέλλον

Καθώς τα βλαστικά κύτταρα αποτελούν τα πρωταρχικά υλικά για την κατασκευή ιστών και οργάνων, στο μέλλον αναμένονται ευρείες χρήσεις. Έτσι, φαίνεται ότι τα κύτταρα αυτά πιθανότατα θα χρησιμοποιούνται στο μέλλον για τη θεραπεία της νόσου του Parkinson, της παραπληγίας και τετραπληγίας από διατομή του νωτιαίου μυελού, της νόσου του Alzheimer, για την αναγέννηση του μυοκαρδίου έπειτα από έμφραγμα, για την αντιμετώπιση κληρονομικών νοσημάτων όπως η κυστική ίνωση και ο διαβήτης, οι αρθρίτιδες, για την αναγέννηση του δέρματος, του ήπατος και γενικώς κάθε ιστού και οργάνου.

Είναι βέβαιο ότι τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα αποτελούν πολύτιμο βιολογικό υλικό, καθώς οι έως τώρα χρήσεις τους έχουν αποδειχτεί σωτήριες για χιλιάδες ανθρώπους και όλα δείχνουν ότι συνεχώς θα διευρύνονται.