Προέλευση και τόπος συγγραφής:

Υπάρχει η άποψη πως το όνομα που δόθηκε στο βιβλίο στην προσπάθεια να του αποδοθεί αποστολική προέλευση και συγγραφή το καθιστά ψευδεπίγραφο. Από την άλλη μεριά, θεωρείται πως το όνομα χρησιμοποιήθηκε υπό την έννοια ότι περιλαμβάνει τις διδαχές και την σύνοψη των διευθετήσεων των δώδεκα όπως παρουσιάστηκαν από των τρίτο και τέταρτο κύκλο των αποστόλων (Σίλας, Τιμόθεος, Τίτος κ.α.). Το σίγουρο είναι ότι έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από την αρχαία Εκκλησία.

Πιστεύεται ότι η συγγραφή του έγινε στην περιοχή της Συρίας και της Παλαιστίνης, ενώ πιθανοί τόποι θεωρούνται και η Αίγυπτος αλλά και η Μικρά Ασία. Το κείμενο αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα εγχειρίδιο της χριστιανικής διδασκαλίας, ένας σύντομος πρακτικός οδηγός για τη διαπαιδαγώγηση των πρώτων χριστιανών και κυρίως των κατηχούμενων. Συνήθως συμπεριλαμβάνεται στο σύνολο των συγγραμμάτων που συνεγράφησαν από τους αποκαλούμενους «Αποστολικούς Πατέρες».

Η Διδαχή θεωρείται ότι αποτελεί σύνθεση ενός Ιουδαϊκού έργου ονόματι Οι Δύο Οδοί και άλλων βιβλίων της Αγίας Γραφής. Προφανώς το πρωτότυπο έργο Οι Δύο Οδοί είχε ευρύτερη κυκλοφορία μεταξύ των Χριστιανών απ' ό,τι η Διδαχή. Η Διδαχή διατείνεται ότι καταγράφει τη διδασκαλία των Αποστόλων προς τους Εθνικούς. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την βραχυλογία και την γενική εναρμόνιση του με την αποστολική παράδοση είχε ως αποτέλεσμα να χαίρει η Διδαχή ιδιαίτερης εκτίμησης κατά την πρώιμη περίοδο. Ο Κλήμης Αλεξανδρείας και ο Ωριγένης κάνουν χρήση της Διδαχής θεωρώντας την μέρος της Αγίας Γραφής, άποψη που συνέχισε να υφίσταται στην Αίγυπτο. Παρόμοια είναι και η χρήση της στο έργο Αποστολικές Διαταγές, το οποίο συντάχθηκε κατά τον 3ο ή 4ο αιώνα στην Αντιόχεια της Συρίας. Αντίθετα, ο Ευσέβιος κατατάσσει σαφώς τη Διδαχή στα νόθα έργα, ενώ ο Αθανάσιος αναφέρει ότι βρίσκεται ανάμεσα στα "παραγεγραμμένα καὶ νόθα καὶ ἀπόβλητα" έργα και ότι «οὐδὲν τούτων, τῶν ἀποκρύφων μάλιστα, ἔγκριτον ἢ ἐπωφελὲς».

Το κείμενο της Διδαχής ήταν άγνωστο μέχρι το 1873 οπότε ανακαλύφθηκε από τον μητροπολίτη Νικομηδείας Φιλόθεο Βρυέννιο (1833-1917) στον υπ' αριθμ. 54 Κώδικα του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη και χρονολογείται στο 1056.

 Δομή και περιεχόμενο:

Ο τρόπος έκφρασης της Διδαχής δεν προσπαθεί να εισάγει κάτι καινούριο. Είναι σύντομη και κατηγορηματική, θεωρώντας πολλά στοιχεία γνωστά και δεδομένα. Παρά το σαφή ιουδαϊκό χαρακτήρα της Διδαχής, το κείμενο δεν παρουσιάζει καμία έντονη πολεμική τάση και δεν αντιμετωπίζει ως οξύ το πρόβλημα των σχέσεων του Χριστιανισμού με τον Ιουδαϊσμό ή του ιουδαιοχριστιανισμού προς τον χριστιανισμό του Παύλου. Το κείμενο φανερώνει μια εκκλησία με ευρύτερο προσανατολισμό, αλλά και με πολύ έντονη ιουδαϊκή κληρονομιά στην παράδοση της.

Η Διδαχή αποτελείται από 16 σύντομα κεφάλαια και χωρίζεται σε δύο διαφορετικά μέρη με χαλαρή σύνδεση.

Το πρώτο (1-6), περιλαμβάνει κυρίως την εκχριστιανισμένη διδασκαλία των δύο οδών (της ζωής και του θανάτου). Την κατήχηση αυτή, οι πρώτοι ερευνητές τη συσχέτιζαν με την κατήχηση των προσήλυτων στην ιουδαϊκή Συναγωγή, ενώ οι σύγχρονοι με την περί Δύο Οδών διδασκαλία του Εγχειριδίου Πειθαρχίας της κοινότητας των Εσσαίων. Αξιοσημείωτες είναι οι αναφορές στην καταδίκη της παιδοφιλίας και της έκτρωσης. (Διδαχή 2:2)

Το δεύτερο περιλαμβάνει οδηγίες περί βαφτίσματος, νηστείας και Ευχαριστίας (7-10), αλλά και οδηγίες (11-15) για το πώς να διακρίνουν οι πιστοί τους αληθινούς προφήτες από τους ψευδοπροφήτες που αποβλέπουν σε οικονομικά οφέλη. Το κεφ. 16 αναφέρεται στα γεγονότα που θα συμβούν στις «τελευταίες ημέρες».

Είναι αξιοσημείωτο το δεύτερο μέρος της Διδαχής, όπου γίνεται φανερό ότι η Εκκλησία μαστιζόταν από ψευδοπροφήτες και χρειαζόταν κριτήρια για να τους διακρίνει από τους αληθινούς. Είναι σημαντικό ότι το κείμενο μας δείχνει πως με την εντολή περί χειροτονίας επισκόπων η Εκκλησία περνούσε από την εποχή των αποστόλων και των χαρισματούχων, στην εποχή των μονίμων ποιμένων της.

Η δομή του κειμένου είναι η εξής:

Οι δύο οδοί: Η οδός της ζωής και η οδός του θανάτου (κεφ. 1-5), Συμπέρασμα (κεφ. 6)

Για το βάφτισμα (κεφ. 7)

Για τις ημέρες της νηστείας και της προσευχής (κεφ. 8)

Για την Ευχαριστία (κεφ. 9-10)

Για τους αποστόλους τους προφήτες και τους ψευδοπροφήτες (κεφ. 11-13)

Για τη λατρεία της ημέρας του Κυρίου (κεφ. 14)

Για τους επισκόπους και τους διακόνους (κεφ. 15)

Για την αγρύπνια και τα γεγονότα που θα συμβούν στις τελευταίες ημέρες (κεφ. 16)

Εκτός των άλλων, το κείμενο της Διδαχής έχει εξαιρετική σημασία και για την ιστορία της λειτουργικής εκκλησιαστικής ποιήσεως, καθώς σώζει έμμετρους ύμνους που ήταν σε λειτουργική χρήση.