Σαύρα (Λατινικά: Lacerta, συντομογραφία: Lac) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1690, στο Firmamentum Sobiescianum του Εβέλιου, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Η Σαύρα βρίσκεται ολόκληρη στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, πλην όμως είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.

Συνορεύει με τους εξής 5 αστερισμούς: Κηφέα, Κύκνο, Πήγασο, Ανδρομέδα και Κασσιόπη. Περνά από το ζενίθ όπως φαίνεται από την Ελλάδα τα φθινοπωρινά βράδια.

 Ο Εβέλιος επέλεξε τη σαύρα ως απεικόνιση του νέου του αστερισμού «επειδή δεν υπήρχε χώρος για κάποιο διαφορετικό πλάσμα» (R.H. Allen), αλλά τη σχεδίασε παράδοξα, με στριφτή ουρά, και έδωσε τον εναλλακτικό τίτλο Stellio, ένα είδος σαλαμάνδρας των μεσογειακών χωρών με αστερόμορφες κηλίδες στη ράχη. Η απεικόνιση του Τζον Φλάμστηντ μοιάζει ωστόσο περισσότερο με λαγωνικό.

Στη θέση της Σαύρας ο Γάλλος αστρονόμος Augustin Royer σχημάτισε το 1679 τον αστερισμό Σκήπτρον και Χειρ της Δικαιοσύνης σε ανάμνηση του βασιλιά του, Λουδοβίκου ΙΔ΄, ενώ ένα αιώνα αργότερα ο Γερμανός αστρονόμος Γιόχαν Μπόντε σχημάτισε τον αστερισμό Frederici Honores προς τιμή του ηγεμόνα του Φρειδερίκου του Μέγα. Αλλά η Σαύρα κράτησε τη θέση της, ενώ οι μορφές των Royer και Bode έχουν λησμονηθεί.

Συμπτωματικώς, οι αρχαίοι Κινέζοι συνδύαζαν τους αστέρες της Σαύρας με αστέρες του ανατολικού τμήματος του Κύκνου και σχημάτιζαν τον Ουράνιο Όφι.

 Σκορπιός (Λατινικά: Scorpius, συντομογραφία: Sco) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Αυτός και ο Τοξότης είναι οι δύο νοτιότεροι αστερισμοί του Ζωδιακού Κύκλου. Ο Σκορπιός συνορεύει με επτά αστερισμούς, τους Οφιούχο, Ζυγό, Λύκο, Γνώμονα, Βωμό, Νότιο Στέφανο και Τοξότη. Παρότι βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα, αργά τις νύκτες της ανοίξεως και τα καλοκαιρινά βράδια.

 Το σωστό επίσημο όνομά του στα ελληνικά είναι Σκορπίος (με τον τόνο στο ι, γενική: «του Σκορπίου»), αφού αυτή είναι η αρχαία ονομασία (όπως λέμε «Λέων» και όχι «Λιοντάρι»). Μόνο ο `Αρατος ονομάζει τον αστερισμό Τέρας μέγα και Μεγαθηρίον (το μεγάλο ζώο), ονομασία που μεταβλήθηκε στην έκδοση του 1720 του Bayer σε Μελαθυρίον. Μυθολογικώς αντιπροσωπεύει τον σκορπιό που σκότωσε τον γίγαντα κυνηγό Ωρίωνα, και για τον λόγο αυτό θρυλείται ότι βρίσκεται σε αντίθετο σημείο του ουρανού από τον αστερισμό Ωρίωνα, που ακόμα τον φοβάται. Σε άλλο μύθο ωστόσο αναφέρονται αρκετοί κλασικοί συγγραφείς, που θεωρούν τον Σκορπίο υπαίτιο της καταστροφικής πορείας των αλόγων που έσερναν το άρμα του θεού Ηλίου όταν το οδήγησε ο Φαέθων.

Επί μερικούς (προχριστιανικούς) αιώνες ο Σκορπίος ήταν το μεγαλύτερο ζώδιο, καθώς σχημάτιζε ένα «διπλό αστερισμό» μαζί με τις δαγκάνες του (Χηλαί Σκορπίου). Αργότερα, οι Χηλαί Σκορπίου αποσπάσθηκαν και απετέλεσαν τον γνωστό σημερινό ζωδιακό αστερισμό Ζυγό. Ασφαλώς η μεγάλη έκταση ενός αστερισμού που παριστάνει ένα τόσο μικρό ζώο είναι αναντίστοιχη, και αιτιολογείται ίσως από την αναγκαιότητα να φανεί μεγαλύτερος ο φονέας του μεγάλου Ωρίωνος. Αστρονομικοί συγγραφείς και σχολιαστές μέχρι τη νεότερη εποχή αναφέρουν μερικές φορές τα δύο τμήματα με το συνδυασμένο όνομα Scorpius cum Chelis, ενώ κάποιες αναπαραστάσεις δείχνουν μια ζυγαριά (ζυγό) ανάμεσα στις δαγκάνες του Σκορπιού.

Εκτός από το Scorpius, οι Ρωμαίοι έγραφαν Scorpios και Scorpio. Οι Κικέρων και Μανίλιος δίνουν και τη συγγενική αφρικανική ονομασία Nepa(s), την οποία αντέγραψαν και οι Αλφόνσειοι Πίνακες. Ο Μανίλιος αναφέρει και το ελληνικό επίθετο οπισθοβάμων (= αυτός που περπατά προς τα πίσω). Ο Ολλανδός Grotius γράφει ότι οι «βάρβαροι» αποκαλούσαν τις δαγκάνες Graffias και οι Λατίνοι κατά τον Πλίνιο Forficulae.

Στην αρχαία Κίνα ο Σκορπίος σχημάτιζε ένα σημαντικό τμήμα της μορφής του δυνατού μα και φιλικού Γαλάζιου Δράκου της Ανατολής και της άνοιξης, και αργότερα ήταν η κατοικία του Γαλάζιου Αυτοκράτορα. Αλλά στα χρόνια του Κομφούκιου ήταν η Ta Who (= η μεγάλη φωτιά), ενώ το όνομα Shing Kung (= Ιερός Ναός) χρησιμοποιήθηκε για τους αστέρες της ουράς. Ως ζώδιο πάλι, αντιπροσώπευε για τους Κινέζους τον Λαγό.

Ο Aben Ezra ταύτισε τον Σκορπίο (ή τον Αντάρη) με τον Κεζίλ των Εβραίων, ενώ ο William Drummond γράφει ότι στον ζωδιακό όπως τον γνώριζε ο Αβραάμ ο Σκορπίος ήταν ένας αετός. Κατά την αντιστοιχία των 12 ζωδίων με τις 12 φυλές του Ισραήλ, ήταν το έμβλημα της φυλής του Δαν, απεικονιζόμενος ως εστεμμένο φίδι. Παρόμοια, ως φίδι εμφανίζεται ο αστερισμός σε μία περίοδο της αιγυπτιακής Αστρονομίας, αλλά και σε Βρετανούς ποιητές όπως ο Τόμας Τσάτερτον και ο Έντμουντ Σπένσερ. Στον ζωδιακό της Δενδερά απεικονίζεται ως σκορπιός, ενώ ο Αθανάσιος Κίρχερ παραθέτει το όνομα Ισίας (Statio Isidis) καθώς ο λαμπρός αστέρας Αντάρης υπήρξε κάποτε ένα από τα σύμβολα της Ίσιδος.

Στην Αραβία ο Σκορπίος ήταν γνωστός ως Al Akrab (= σκορπιός), όνομα από το οποίο προήλθαν τα παρεφθαρμένα Alacrab, Alatrab, Alatrap, Hacrab, τα Aakrab, Hacerab του Riccioli και το Akreva στη Συρία. Ο αστερισμός ήταν επίσης σκορπιός, Ghezhdum ή Kazhdum, στην Περσία. Οι Τούρκοι τον ονόμαζαν Koirughi (= ο με ουρά) και Uzun Koirughi (= ο με μακριά ουρά). Οι Ακκάδιοι τον αποκαλούσαν Girtab, «αυτός που κεντρίζει», και «ο Τόπος που Σκύβεις», ονόματα ενδεικτικά του επικίνδυνου χαρακτήρα του αρθρόποδου. Αργότερα στη Μεσοποταμία ήταν σύμβολο του σκότους που συμβάδιζε με τη μείωση της ισχύος του ήλιου μετά τη φθινοπωρινή ισημερία. Η προέλευση του αστερισμού ίσως εντοπίζεται εκεί, κατά τον Jensen περί το 5000 π.Χ.. Οι Βαβυλώνιοι τον ταύτιζαν ως ημερολογιακό ζώδιο με τον όγδοο μήνα του έτους τους, τον Arakh Savna (Οκτώβριος-Νοέμβριος).

Αρχικά στην Ινδία ο Σκορπίος ήταν ο Ali, ο Vicrika και ο Vrouchicam, ο Vrishaman των Ταμίλ. Αλλά αργότερα έγινε ο Kaurpya του Varaha Mihira και ο Kaurba του Αλ Μπιρούνι, μεταφράσεις δηλαδή του ελληνικού «σκορπιός». Στον ζωδιακό των Σιναλέζων ήταν ο Ussika.

Ο Δάντης τον θεώρησε ως un Secchione, «σχηματισμένο σαν κουβά που όλος φωτιά είναι», και στο «Καθαρτήριον» ως Il Friddo Animal, το παγερό ζώο. Ο μεσαιωνικός Άγγλος ποιητής Τσόσερ τον ονομάζει στο House of Fame Scorpioun, ενώ οι αγγλο-νορμανδοί προγόνοι του τον ονόμαζαν Escorpiun και οι Αγγλοσάξονες Throwend.

Σύμφωνα με τον Καίσιο (Caesius) ο αστερισμός αυτός παριστάνει τους σκορπιούς του Ρεχοβοάμ, ενώ ο Νοβίδιος θεώρησε ότι ήταν «ο σκορπιός ή ερπετό που υποχρέωσε τον Φαραώ να αφήσει τους Εβραίους να φύγουν από την Αίγυπτο». Σε άλλες περιπτώσεις ο Σκορπίος μετατράπηκε στον Απόστολο Βαρθολομαίο του, και από τον Weigel σε Πίλο του Καρδιναλίου.

Στο βόρειο σύνορο του Σκορπιού υπήρχε κάποτε ένας μικρός αστερισμός η Αλεπού, Σε λαϊκά βιβλία του 19ου αιώνα ο αστερισμός ήταν ένας Χαρταετός.

Ως ζωδιακός αστερισμός, ο Σκορπίος συνδέθηκε με την Αστρολογία, πολλές προλήψεις και θρύλους, ιδίως από την εποχή των προληπτικών Ρωμαίων. Η ηλιακή δύση του το φθινόπωρο πιστευόταν ότι ασκούσε κακή επίδραση και συνοδευόταν από θύελλες. Αλλά οι αλχημιστές τον είχαν σε μεγάλη εκτίμηση, καθώς πίστευαν πως μόνο όταν ο Ήλιος βρισκόταν στον Σκορπίο ο σίδηρος μπορούσε να μετατραπεί σε χρυσό. Οι αρχαίοι αστρολόγοι τον θεωρούσαν γόνιμο ζώδιο, αλλά «καταραμένο» ως πηγή πολέμων και διχόνοιας, επειδή εκεί τοποθετούσαν τη γέννηση του πλανήτη Άρη, του θεού του πολέμου: ήταν ο Οίκος του Άρεως, ο Martis Sidus του Μανίλιου. Ακόμα πιστευόταν ότι ο Σκορπίος «κυβερνούσε» χώρες όπως η Ιουδαία, η Μαυριτανία, η Καταλωνία, η Νορβηγία, η δυτική Σιλεσία, η Μπαρμπαριά, το Μαρόκο, και πόλεις όπως η Βαλένθια και η ιταλική Μεσίνα. Ο Μανίλιος ισχυριζόταν ότι προστάτευε την Καρχηδόνα, τη Λιβύη, την Αίγυπτο, αλλά και τη Σαρδηνία και άλλα ιταλικά νησιά. Το καφετί ήταν το χρώμα του και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος γράφει ότι η εμφάνιση κομήτη στον Σκορπίο προανάγγελλε μάστιγα ερπετών και εντόμων, ιδιαιτέρως ακρίδων.

Στην εποχή μας ο `Ηλιος βρίσκεται μέσα στα όρια του Σκορπίου (η εκλειπτική τέμνει μόνο το βορειοδυτικό του τμήμα) από τις 23 ως τις 29 Νοεμβρίου, μόλις εννέα ημέρες δηλαδή έναντι 19 του Οφιούχου, και οι ημερομηνίες αυτές μετατίθενται προς τα εμπρός με ρυθμό 1 ημέρα ανά 71,1 έτη.

Ο Σκορπίος είναι γνωστός για τη εμφάνιση πολλών καινοφανών αστέρων κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων. Σημαντικότερος ανάμεσά τους είναι ίσως ο Καινοφανής του 134 π.Χ., που κατά τον Πλίνιο παρότρυνε τον Ίππαρχο να συντάξει τον κατάλογο των αστέρων του το 125 π.Χ.. Το κινέζικο She Ke επιβεβαιώνει αυτή την εμφάνιση, καταγράφοντας τον «παράδοξο αστέρα» τον Ιούνιο του 134 π.Χ. στο Fang (περιοχή των β, δ, π, ρ και άλλων αστέρων του Σκορπίου).

 Ο Νότιος Σταυρός (Λατινικά: Crux, συντομογραφία: Cru), πιο γνωστός ως «Σταυρός του Νότου», είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1603 στην Ουρανομετρία και διαχωρίστηκε έτσι από τον Κένταυρο. Είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Αποτελεί τον μικρότερο αστερισμό αλλά έναν από τους πιο ευδιάκριτους. Τρεις πλευρές του περιτριγυρίζονται από τον αστερισμό Κενταύρου, ενώ προς τα νότια βρίσκεται ο αστερισμός Μυία (Musca). Ο Σταυρός του Νότου ήταν για τους αρχαίους Έλληνες τμήμα του Κενταύρου, αλλά ορίστηκε ως ξεχωριστή ομάδα αστέρων τον 16ο αιώνα μετά την εξερευνητική αποστολή του Αμέρικο Βεσπούτσι στη Νότια Αμερική το 1501. Ο Βεσπούτσι χαρτογράφησε τους δυο αστέρες, Άλφα του Κενταύρου και Βήτα του Κενταύρου, καθώς και τους αστέρες του Σταυρού του Νότου. Αν και αυτοί οι αστέρες ήταν γνωστοί στους αρχαίους Έλληνες, η σταδιακή μετάπτωση τους έχει φέρει χαμηλά κάτω από τον ορίζοντα της Ευρώπης μ' αποτέλεσμα να ξεχαστούν.

 Ο Στέφανος Βόρειος (Λατινικά: Corona Borealis, συντομογραφία: CrB) είναι αστερισμός του βορείου ημισφαιρίου που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση.

Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Συνορεύει με τους αστερισμούς Όφι προς Β., Βοώτη προς Α. και Ηρακλή προς Δ., αποτελούμενος από σειρά αστέρων σε κυκλοτερή διάταξη, ένα σχεδόν τέλειο ημικύκλιο 20 μοίρες βορειοανατολικά του Αρκτούρου. Σημαντικότεροι εξ αυτών είναι ο α (μεγέθους 2,3) και ο ζ που θεωρείται διπλός (εξ ενός κυανού μεγέθους 5 και ενός λευκού, μεγέθους περίπου 6).

 Οι αρχαίοι Έλληνες, όπως ο Ερατοσθένης, τον γνώριζαν αρχικά απλώς ως «ο Στέφανος», αφού δεν υπήρχε τότε ο αστερισμός Νότιος Στέφανος. Αργότερα τον προσδιόριζαν με τα επίθετα «πρώτος» και βόρειος. Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν την ελληνική ονομασία ως Corona Borea, Corona Borealis και Corona Septentrionalis. Επίσης γνώριζαν τον αστερισμό ως το «Στέμμα του Βουλκάν» ή της Αμφιτρίτης, αλλά κυρίως ως Ariadnaea Corona, Corona Ariadnae, Cressa Corona, Corona Gnosida, Corona Cretica, Gnossis, όπως και Minoia Corona, Minoia Virgo (Βαλέριος Φλάκκος, Γερμανικός) ή Ariadnaea Sidus (Οβίδιος). Αυτά τα προσωνύμια αναφέρονται στην Αριάδνη, τον πατέρα της Μίνωα, το νησί τους Κρήτη και τον τόπο πάνω στο νησί, την Κνωσό (Gnossos) όπου γεννήθηκε η Αριάδνη και γνώρισε τον Θησέα. Γιατί ο μύθος λέει πως, όταν χώρισε η Αριάδνη από τον Θησέα, το στεφάνι που της είχε χαρίσει εκείνος (κατ' άλλους η θεά Αφροδίτη) μεταφέρθηκε στους ουρανούς και έγινε ο αστερισμός Στέφανος = στεφάνι ή στέμμα («κορώνα»). Άλλη εκδοχή μας λέει ότι το στεφάνι (το οποίο το είχε φιλοτεχνήσει ο Ήφαιστος) το έκανε δώρο ο Διόνυσος στην Αριάδνη ως σύμβολο του Ιερού Γάμου τους και όταν αναλήφθηκαν στα ουράνια έγινε αστερισμός. Μερικοί, όπως ο Οβίδιος, πίστευαν ότι η ίδια η Αριάδνη μετατράπηκε στον αστερισμό. Αλλά ο Απολλώνιος ο Ρόδιος γράφει στα Αργοναυτικά του:

«Ακόμα το σήμαδι της φαίνεται στα ουράνια

κι ανάμεσα στα 'στραφτερά σύμβολα τ' ουρανού

τ' αστροστόλιστο στέμμα της Αριάδνης γλιστρά»

Ο θρύλος που συνδέει τον αστερισμό με την Αριάδνη φαίνεται ότι καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 5ο αι. π.Χ. από τον Φερεκύδη, και επέζησε για πολλούς αιώνες στους ποιητές, αφού ο Δάντης αποκαλεί τους αστέρες του Βορείου Στεφάνου «la Figliuola di Minoi».

Σε όλες τις εποχές ο Βόρειος Στέφανος υπήρξε δημοφιλής αστερισμός, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη λαϊκή παράδοση. Στη μεσαιωνική Αγγλία συνήθως ο λαός απέδιδε το όνομα του ιδιοκτήτη του στεφανιού ως "Adrian" και "Adriane". Οι αστρολόγοι επίσης θεωρούσαν τα άστρα του ευνοϊκά, όπως διαφαίνεται από στίχους του Μανιλίου.

Ο Έντμουντ Σπένσερ το αποκαλεί «χρυσό Διάδημα» (στο Shepheard's Kalendar, 1579), καθώς μία από τις αρχαίες ονομασίες ήταν Diadema Coeli (= Διάδημα των Ουρανών).

Κατά τον Bayer ο Αλ Σούφι αποκαλούσε τον Βόρειο Στέφανο «Ασπίδα». Αλλά η πλειονότητα των Αράβων υιοθέτησε το κλασικό όνομα ως Al Iklil al Shamaliyah, μετάφραση που παραφθάρηκε σε Acliluschemali και Aclushemali, ενώ ο Ούλουγκ Μπεγκ το έχει ως σκέτο Iklil. Αλλά πριν υιοθετήσουν το ελληνικό όνομα, οι Άραβες ήξεραν τον Στέφανο ως Al Fakkah, δηλαδή το Πιάτο, που μετατράπηκε σε Alphaca, Alfecca, Alfacca, Foca, Alfeta, από όπου προέρχεται και το ιδιαίτερο όνομα του φωτεινότερου αστέρα του αστερισμού (βλ. παρακάτω). Ο Ριτσιόλι γράφει Alphena «παρά τοις Συροχαλδαίοις», ενώ ο Schickard Alphakhaco. Ο Βρετανός ανατολιστής Thomas Hyde αναφέρει και τα ονόματα Kasat al Salik Kasat al Masakin, δηλαδή η Κούπα του Φτωχού.

Παρόμοια, στην Περσία ο Βόρειος Στέφανος ονομαζόταν Kasah Darwishan, το Πινάκιο του Δερβίση, ή Kasah Shekesteh, το Σπασμένο Πινάκιο, επειδή ο κύκλος που σχηματίζουν οι φωτεινότεροι αστέρες είναι ημιτελής — το «Πινάκιον κεκλασμένον» του Χρυσοκόκκη.

Οι Αλφόνσειοι Πίνακες αναφέρουν το Malfelcarre, που ο Ριτσιόλι αποδίδει ως Malphelcane (από το Al Malf al Khatar = ο Βρόχος του Στεφανιού, κατά τον Γερμανό φιλόλογο Philipp Karl Buttmann).

Οι Εβραίοι υποτίθεται ότι ονόμαζαν τον Βόρειο Στέφανο Ataroth, δηλαδή το Στέμμα. Οι αρχαίοι Κινέζοι διέφεραν, με την ονομασία Kwan Soo (= Χορδή). Στη Μυθολογία των Κελτών ήταν ο Caer Arianrod, ο Οίκος της Arianrod ή Ethlenn, αδελφής της Gwydyon και κόρης του βασιλέως Don. Ας σημειωθεί εδώ η ηχητική ομοιότητα των λέξεων «Αριάδνη» και Arianrod. Οι Ινδιάνοι Shawnee γνώριζαν τους αστέρες του Στεφάνου ως τις «Ουράνιες Αδελφές», η ομορφότερη από τις οποίες παντρεύτηκε τον κυνηγό «Λευκό Γεράκι», τον δικό μας Αρκτούρο. Τέλος, οι ιθαγενείς της Αυστραλίας έβλεπαν στον αστερισμό ένα μπούμερανγκ.

Κατά τις ιουδαιοχριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (κυρίως 17ος αιώνας) ο Βόρειος Στέφανος μετατράπηκε από τον Καίσιο στο στέμμα που τοποθετήθηκε στην κεφαλή της Εσθήρ, ή το χρυσό στέμμα του βασιλιά των Αμμωνιτών που ζύγιζε ένα τάλαντο. Επίσης, φυσιολογικά, στον Ακάνθινο Στέφανο του Ιησού Χριστού.