Λύρα (Λατινικά: Lyra, συντομογραφία: Lyr) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.

Η Λύρα είναι μικρός αστερισμός, αλλά ο κύριος αστέρας της, ο Βέγας, είναι ένας από τους λαμπρότερους του ουρανού. Ο Βέγας σχηματίζει μια κορυφή της ομάδας αστέρων του Θερινού Τριγώνου. Η Λύρα πήρε την ονομασία της από το έγχορδο μουσικό όργανο, πολύ γνωστό για τη χρήση του κατά την Κλασσική Αρχαιότητα κι ακόμη σ' ορισμένες περιοχές της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο νεαρός θεός Ερμής δημιούργησε τη λύρα από μεγάλο όστρακο χελώνας (χέλυο), το οποίο το κάλυψε με δέρμα ζώου και κέρατα αντιλόπης. Οι λύρες ταυτίζονταν με τις Απολλώνιες αρετές της μετριοπάθειας και της ψυχικής ισορροπίας, κι έτσι έρχονταν σ' αντίθεση με τους Διονυσιακούς αυλούς που αντιπροσώπευαν την έκσταση και τους εορτασμούς.

Η Λύρα, που ξεκινά από το βορρά, περιτριγυρίζεται από τους αστερισμούς του Δράκοντα, του Έλληνα ήρωα Ηρακλή, της Αλώπεκος και του Κύκνου.

Ορισμένοι από τους λαμπρότερους αστέρες της Λύρας είναι οι εξής:

α Λύρας (Βέγας): με φαινόμενη λαμπρότητα 0.03m αποτελεί το δεύτερο λαμπρότερο αστέρα του βόρειου ημισφαιρίου (μετά τον Αρκτούρο) κι τον πέμπτο λαμπρότερο αστέρα. Η φασματική του κατηγορία είναι A0 V κι απέχει μόνο 25.3 έ.φ. Στην πραγματικότητα αποτελεί πολλαπλό αστέρα (5 μέλη). Είναι ο πρώτος αστέρας που φωτογραφήθηκε ποτέ.

β Λύρας (Σέλιακ): μια ομάδα εκλειπτικώς διπλών αστέρων, οι αστέρες Βήτα Λύρας, έλαβε την ονομασία της από αυτό το μεταβλητό αστέρα (3.45m, φασματική κατηγορία B8 II).

γ Λύρας (Σουλαφάτ): ο κύριος αστέρας αυτού του πολλαπλού αστέρα έχει μέγεθος 3.24m και ανήκει στη φασματική κατηγορία B9 III.

δ Λύρας: διπλός αστέρας που αποτελείται από έναν γαλάζιο-λευκό αστέρα με μέγεθος 6m κι έναν ημιπεριοδικό ερυθρό γίγαντα του οποίου το μέγεθος ποικίλει μεταξύ 4m και 5m.

ε Λύρας: πολύ γνωστός τετραπλός αστέρας, που ονομάζεται επίσης ο Διπλά Διπλός (the Double Double) επειδή το καθένα από τα δυο λαμπρότερα μέλη αποτελεί συμπαγές διπλό σύστημα αστέρων.

ζ Λύρας: ακόμη ένας διπλός αστέρας που διακρίνεται με τη χρήση κιαλιών.

RR Λύρας: μια κατηγορία παλλόμενων μεταβλητών αστέρων, αυτή των αστέρων RR Λύρας, φέρει το όνομα του αστέρα αυτού.

 Μικροσκόπιον (Λατινικά: Microscopium, συντομογραφία: Mic) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με 5 αστερισμούς, τους Αιγόκερω, Τοξότη, Ινδό, Γερανό και Νότιο Ιχθύ. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, δηλαδή παρά το ότι βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα τις καλοκαιρινές νύχτες, μέχρι και τον Νοέμβριο.

Μία παλαιότερη ουράνια μορφή βρισκόταν στην περιοχή του Μικροσκοπίου και ίσως το περιελάμβανε, αναφερόμενη σε γερμανικό αστρονομικό έργο του 1564 ως Neper (Τρύπανον). Ο Γερμανός αστρονόμος Christian Ludwig Ideler (1766-1846) ομοίως το ονομάζει Bohrer (τρυπάνι) και το περιγράφει ως εξής: «Κείται στην ουρά του Τοξότου και του Αιγόκερω, και έχει πολλούς αστέρες, δύο από αυτούς στην κεφαλή του τρυπάνου και τρεις στο σίδερο.» Αντιθέτως, ο Καμίλ Φλαμαριόν στο Les Etoiles αναφέρει το Neper ως τον πρόδρομο του Μονόκερω, στον χειμερινό ουρανό.

 Μονόκερως (Λατινικά: Monoceros, συντομογραφία: Mon) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1624 από τον Bartsch, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση.

Ο αστερισμός του Μονόκερω εισήχθηκε από τον Εβέλιους. Μέρος αυτού βρίσκεται στο Β ημισφαίριο. Εκτείνεται μεταξύ του Ωρίωνα και Ύδρας, νότια των Διδύμων και βόρεια του Μεγάλου Κυνός. Περιλαμβάνει 76 ορατούς αστέρες από 3ου μέχρι 6ου μεγέθους.

Στον αστερισμό αυτό εμφανίσθηκαν δυο νέοι αστέρες. Ο ένας το 1918 στο μέγιστο της λαμπρότητάς του ως 5,5 μεγέθους, ορατός για γυμνού οφθαλμού, μετέπεσε όμως αργότερα στο ελάχιστο, και έκτοτε παραμένει ως 15ου μεγέθους. Ανακαλύφθηκε από τον Βολφ. Ο έτερος ανακαλύφθηκε το 1939 υπό των Χουίπλ και Βάσμαν που πιθανώς έφθασε στο μέγιστο της λαμπρότητάς του 4,5 βαθμού και στη συνέχεια περιέπεσε στο 15,8 βαθμό όπου και παραμένει.

Από τους πλέον αξιόλογους μεταβλητούς αστέρες του αστερισμού αυτού είναι ο Τ και ο U αμφότεροι ορατοί δια γυμνού οφθαλμού, οι περισσότερο λαμπροί, ο μεν Τ μεταξύ 5,8 - 6,8 ΄και λόγω εκλείψεως μεταβλητός εντός περιόδου 27 ημερών και ο U εντός περιόδου 92 ημερών μεταξύ 5,6 και 7,3 συγκαταλεγμένοι στους μακροπερίοδους μεταβλητούς.

Επίσης δύο σμήνη αστέρων, δύο συστροφές όπως ονομάζονται βρίσκονται στον αστερισμό του Μονόκερω εκ των οποίων ο μεν φέρει αριθμό 2323 στο «Νέο γενικό κατάλογο» και αριθμό 50 στο κατάλογο των νεφελωμάτων του Μεσιέ. Το δε 2264 είναι δε ορατά και διαφαίνονται σε αστέρες με δυνατά κιάλια. Ιδιαίτερης σημασίας όμως είναι το με αριθμό 2261 νεφέλωμα στο μέσω του οποίου βρίσκεται ο R του Μονόκερω. Το νεφέλωμα αυτό μεταβάλει σχήμα, μέγεθος και ένταση λαμπρότητας σε περίοδο λίγων ημερών. Φαίνεται δε πιθανόν ότι το νεφέλωμα αυτό δεν έχει ίδιο φως αλλά καθίσταται ορατό από ανάκλαση και διάχυση του αστέρα που το περιβάλει.

Τέλος μεταξύ των αστέρων του Μονόκερω συγκαταλέγονται και ο ένας των πέντε λαμπρότερων τριπλών αστέρων που φέρει τον αριθμό 11 στον αστερισμό. Οι τρεις που συνιστούν αυτό το σύστημα είναι μεγέθους 5,0 5,6 και 6,0.

 Μυία (=μύγα, Λατινικά: Musca, συντομογραφία: Mus) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1603, από τους Keyser και Houtman στην Ουρανομετρία τους, και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με τους αστερισμούς Νότιο Σταυρό, Κένταυρο, Τρόπιδα, Χαμαιλέοντα, Πτηνόν και Διαβήτη. Είναι πολύ νότιος αστερισμός και έτσι είναι τελείως αόρατος από την Ελλάδα.

Η αρχική ονομασία του αστερισμού ήταν Musca Australis vel Indica, δηλαδή η Νότιος ή Ινδική Μυία, καθώς μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα μ.Χ. αναγνωριζόταν ο αστερισμός Musca Borealis (η Βόρειος Μυία) στην πλάτη του Κριού. Υποτίθεται ότι ο Lacaille τον δημιούργησε πρώτος από την Apis (Μέλισσα) του Bayer, αλλά ήδη από το 1679 ο Halley είχε αποκαλέσει τον αστερισμό Musca Apis, και ακόμα νωρίτερα ο Riccioli τον είχε καταλογογραφήσει ως Apis seu Musca. Από την άλλη, μέχρι το 1872 η πλανισφαίρα του Stieler έγραφε Biene (μέλισσα) και ένας εναλλακτικός τίτλος στη Γαλλία ήταν Abeille. Ο Ιούλιος Σίλερ είχε ενώσει τη Μυία με το Πτηνόν και τον Χαμαιλέοντα για να αναπαραστήσει την προμήτορα Εύα στους ουρανούς.

 Οκρίβας (Λατινικά: Pictor, συντομογραφία: Pic) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός, ορατός κατά το ήμισυ περίπου από την Ελλάδα, και συνορεύει με τους εξής αστερισμούς: Περιστερά, Γλυφείον, Δοράς, Ιπτάμενος Ιχθύς, Τρόπις και Πρύμνα. Ο LaCaille τον είχε ονομάσει αρχικώς Equuleus Pictoris, δηλαδή το τρίποδο υποστήριγμα ή «καβαλέτο» του ζωγράφου (pictor), όπου ο ζωγράφος στήνει τον πίνακα που ζωγραφίζει. Αυτό σημαίνει και η ελληνική λέξη οκρίβας ή οκρίβαντας (από το όκρις = άκρη, προεξοχή, και το ρήμα βαίνω). Επίσης, ο αστερισμός αποκλήθηκε και Pluteum Pictoris.

 Οκτάς (Λατινικά: Octans, συντομογραφία: Oct) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός, αόρατος από την Ελλάδα, και συνορεύει με τους παρακάτω επτά αστερισμούς: Τράπεζα, Ύδρος, Τουκάνα, Ινδός, Ταώς, Πτηνόν και Χαμαιλέων. Το αρχικό όνομα που είχε δώσει ο LaCaille ήταν Octans Hadleianus, προς τιμή του John Hadley που είχε εφεύρει το ομώνυμο αστρονομικό όργανο (βλ. οκτάντας) το 1730. Ο Οκτάς εμαφανίζεται εξάλλου στη γαλλική έκδοση του «Άτλαντος» του Τζον Φλάμστηντ ως l' Octans Reflexion.

 Οφιούχος (Λατινικά: Ophiuchus, συντομογραφία: Oph) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.

Από τους 13 ζωδιακούς αστερισμούς (αστερισμοί που περιλαμβάνουν τον Ήλιο στη διάρκεια του έτους), ο Οφιούχος είναι ο μόνος που δεν λογίζεται ως αστρολογικό ζώδιο.

Ο Οφιούχος απεικονίζεται ως ένας άνθρωπος που στηρίζει ένα Φίδι (τον αστερισμό του Φιδιού ή Όφεως)˙ η παρεμβολή του σώματος του διαιρεί το φίδι σε δυο μέρη, το Serpens Caput και το Serpens Cauda, που ωστόσο θεωρούνται ενιαίος αστερισμός.

 Οι φωτεινότεροι αστέρες του Οφιούχου είναι μεταξύ άλλων ο α Οφιούχου, που ονομάζεται Ρας Αλχάγκ (Rasalhague) και βρίσκεται στην κεφαλή του σχήματος, και ο λ Οφιούχου, τριπλός αστέρας, στον αγκώνα του.

Ο RS Οφιούχου ανήκει σε μια παράξενη κατηγορία που ονομάζεται επαναληπτικοί καινοφανείς, των οποίων η φωτεινότητα αυξάνεται κατά ακανόνιστα διαστήματα κατά εκατοντάδες φορές εντός μόλις μερικών ημερών.

Ο Αστέρας του Barnard, ένας από τους πλησιέστερους αστέρες προς το Ηλιακό Σύστημα (πιο μακριά μόνο από το σύστημα τριών αστέρων Άλφα Κενταύρου) είναι στον Οφιούχο (στο χάρτη βρίσκεται στ' αριστερά του β και ίσια πάνω από τον ν).

 Ο Όφις (Λατινικά: Serpens, συντομογραφία: Ser) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι ο μοναδικός αστερισμός που αποτελείται από δύο ξεχωριστά τμήματα στην ουράνια σφαίρα, που χωρίζονται από τον παρεμβαλλόμενο μεταξύ τους Οφιούχο. Το δυτικό τμήμα (αυτό που ανατέλλει νωρίτερα) είναι η «Κεφαλή» του Όφεως (Serpens Caput), ενώ το ανατολικό είναι η «Ουρά» (Serpens Cauda). Η Κεφαλή συνορεύει με τους αστερισμούς Βόρειο Στέφανο, Βοώτη, Παρθένο, Ζυγό, Οφιούχο και Ηρακλή. Η Ουρά συνορεύει με τους αστερισμούς Οφιούχο, Τοξότη, Ασπίδα και Αετό. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Διασχιζόμενος από τον ουράνιο ισημερινό, ο Όφις φαίνεται ολόκληρος από την Ελλάδα τις καλοκαιρινές νύχτες. Το όνομά του είναι φίδι αποδιδόμενο στη καθαρεύουσα.

 Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τον αστερισμό ως `Οφιν Οφιούχου ή απλώς `Οφιν και πιο οικεία ως Ερπετόν ή Εγχέλυν (εγχέλυς = χέλι). Οι Ρωμαίοι, εκτός από το Serpens, χρησιμοποιούσαν τα ονόματα Anguilla, Anguis και Coluber. Σύμφωνα με διάφορες μυθολογικές εκδοχές ήταν το φίδι του Ασκληπιού, του Γλαύκου, του Λαοκόωντος ή ο όφις του Ηρακλή, η Λερναία Ύδρα (Serpens Lernaeus). Η Αλμαγέστη του 1515 και οι Αλφόνσειοι Πίνακες του 1521 τον ονομάζουν Serpens Alangue, συνδυάζοντας τη λατινική με την παρεφθαρμένη αραβική λέξη. Επίσης ήταν ο Λέσβιος Δράκων (Draco Lesbius) και ο Τιβερίνος Δράκων (Tiberinus).

Στους Άραβες ήταν ο Al Hayyah, το Φίδι, από την ελληνική επίδραση, αλλά πριν από αυτή ήταν η Βοσκή (Al Raudah). Αντιθέτως, στους Εβραίους και άλλους λαούς ήταν ερπετό από τους αρχαιότερους χρόνους. Στην αρχαία Μεσοποταμία μοιραζόταν με τον Οφιούχο την ονομασία Nu-tsir-da (= Εικόνα του Ερπετού).

Κατά τις ιουδαιοχριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (κυρίως 17ος αι. μ.Χ.) ο Όφις έγινε το φίδι που «ηπάτησεν» την Εύα, ενώ αργότερα ευφάνταστοι παρατηρητές έβλεπαν στην Κεφαλή έναν ακόμα ουράνιο Σταυρό, τον του Αγίου Ανδρέου ή του Αγίου Πατρικίου.