Σε ποιές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η αντιβίωση και πότε θεωρείται επιβλαβής ή αναποτελεσματική; Μάθε τα υπέρ και τα κατά των αντιβιοτικών, καθώς και τις συνέπειες από την αλόγιστη χρήση τους.

Η πραγματικότητα: τα αντιβιοτικά έχουν προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Ωστόσο, στην Ελλάδα η κατανάλωση αντιβιοτικών είναι 4-28 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικά στην περίπτωση των παιδιών, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Πανευρωπαϊκής και της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας, καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Ανδρέας Κωνσταντόπουλος, "2 στους 10 γονείς συνηθίζουν με την παραμικρή ίωση του παιδιού τους να καταφεύγουν για τη θεραπεία του στα αντιβιοτικά, χωρίς να συμβουλευτούν γιατρό".

Πότε μας χρειάζονται πραγματικά;

Η αντιβίωση δεν ενδείκνυται χωρίς σοβαρό λόγο. Για παράδειγμα, γρίπη, κρυολογήματα, βήχας, πονόλαιμος και διάφορες ασθένειες που προέρχονται από ιογενείς λοιμώξεις δεν χρειάζονται αντιβιοτικό για να θεραπευτούν.

Η αντιβίωση χρειάζεται μόνο στην περίπτωση που οι ιώσεις ακολουθούνται από μικροβιακές λοιμώξεις. Όμως αυτό είναι κάτι που θα το κρίνει ο γιατρός. Επομένως η χρήση τους είναι δικαιολογημένη μόνο εάν διαπιστωθεί επιμόλυνση από μικρόβιο, ενώ συνιστώνται και στη θεραπεία κάποιας ασθένειας που έχει προκληθεί από μικρόβιο, όπως είναι η στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα, η μικροβιακή πνευμονία, η μηνιγγίτιδα, η οστεομυελίτιδα, οι ουρολοιμώξεις ή τα αποστήματα.

Τα είδη των αντιβιοτικών και η δράση τους:

Τα αντιβιοτικά είναι ουσίες από διάφορους μύκητες και μικροοργανισμούς που ήδη υπάρχουν στη φύση ή παράγονται τεχνητά στα ερευνητικά εργαστήρια. Όπως είναι γνωστό, η πρώτη αντιβιοτική ουσία που χρησιμοποιήθηκε ήταν η πενικιλίνη, η οποία βρίσκεται κυρίως στους μύκητες που αναπτύσσονται στο ψωμί και το τυρί. Σήμερα, βέβαια, υπάρχουν πολλά είδη αντιβιοτικών, τα οποία γενικά διαχωρίζονται στα ευρέος και στα στενού φάσματος.

Τα πρώτα καταπολεμούν περισσότερα και διαφορετικά μικρόβια, ενώ τα στενού φάσματος συνιστώνται για συγκεκριμένα μικρόβια. Ανάλογα με την αντιβακτηριακή τους δράση, τα αντιβιοτικά ταξινομούνται σε δύο κατηγορίες: στα βακτηριοκτόνα και στα βακτηριοστατικά.

Βακτηριοκτόνα χαρακτηρίζονται αυτά που προκαλούν το θάνατο των μικροβίων, ενώ βακτηριοστατικά τα αντιβιοτικά που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό και την ανάπτυξή τους, δίνοντας στη συνέχεια στον οργανισμό μας την ευκαιρία να τα εξοντώσει με τα δικά του αμυντικά μέσα.

Τα αντιβιοτικά αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούνται στις σοβαρές λοιμώξεις (συνήθως εκεί που έχουν αποτύχει άλλα φάρμακα), π.χ. στον τυφοειδή πυρετό, στην πνευμονία, στη μηνιγγίτιδα.

Μικρόβια με... ανοσία: Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται το εξής πρόβλημα: μερικά από τα «σωτήρια» αντιβιοτικά, μεταξύ αυτών οι σουλφοναμίδες και η πενικιλίνη, έχουν σχεδόν αχρηστευτεί από την ανθεκτικότητα των μικροβίων. Έτσι, ασθένειες που θεωρούνταν ιάσιμες πριν από 15-20 χρόνια τώρα επανεμφανίζονται απειλητικές. Μία από αυτές είναι η φυματίωση, η οποία αντιστέκεται πολύ σθεναρά στα αντιβιοτικά και μοιάζει ανίκητη. Προβληματική είναι το τελευταίο διάστημα και η αντιμετώπιση σχετικά απλών λοιμώξεων, όπως π.χ. οι αμυγδαλίτιδες, ενώ από τα μικρόβια που εμφανίζουν τη μεγαλύτερη αντίσταση στα αντιβιοτικά είναι του στρεπτόκοκκου της πνευμονίας, οι κλεμπσιέλες, οι ψευδομονάδες, τα ασινετομπάκτερ και ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος.

Ποιές ουσίες φέρνουν αλλεργία;

Ένα βασικό μειονέκτημα των περισσότερων αντιβιοτικών σήμερα (κυρίως, όσων στηρίζονται στην πενικιλίνη) είναι η πιθανότητα να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις, γαστρεντερικά προβλήματα ή μυκητιάσεις. Οι γιατροί ανησυχούν πιο πολύ για τις αλλεργικές αντιδράσεις, επειδή είναι οι πιο σοβαρές και δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία βέβαιη μέθοδος πρόβλεψης. Τα τεστ που υπάρχουν αφορούν μόνο την πενικιλίνη, αλλά ακόμα και αυτά δεν είναι πάντα αξιόπιστα. Γι’ αυτό:

1. Οι αντιβιοτικές ουσίες με πενικιλίνη πρέπει να δίνονται πάντα με προσοχή για τις τυχόν αλλεργικές αντιδράσεις τους, κυρίως όταν το παιδί έχει ιστορικό αλλεργίας.

2. Οι στρεπτομυκίνες μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες στα αφτιά και την ακοή.

3. Τέλος, η στοματίτιδα που παρουσιάζεται καμιά φορά με τη χορήγηση αντιβιοτικού οφείλεται σε μόλυνση από ένα μύκητα (τον Candita ΑΙbicans) ή σε άμεσο ερεθισμό του βλεννογόνου του στόματος από την αντιβίωση.

Το παιδί και τα αντιβιωτικά: «Ναι» στη χρήση αλλά «όχι» στην κατάχρηση των αντιβιοτικών, τόνισαν ακόμα μια φορά οι επιστήμονες στις Ελληνίδες μητέρες. Σύμφωνα με μελέτες παιδιάτρων όλης της χώρας, οι οποίες παρουσιάστηκαν πρόσφατα το 47ο Πανελλήνιο Παιδιατρικό Συνέδριο, προκύπτουν τα εξής:

Α. Οι περισσότερες από τις μισές μητέρες έχουν εφεδρικά αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού.

Β. Σε ποσοστά που κυμαίνονται μεταξύ 30-40%, χορηγούν αντιβιοτικά μόνες τους στα παιδιά τους και μάλιστα χωρίς τη συμβουλή του παιδιάτρου.

Γ. Ακόμη και στις περιπτώσεις που ο παιδίατρος αρνείται να χορηγήσει αντιβιοτικά, ένα 20% των μητέρων του ασκεί πίεση ή αλλάζει ακόμη και παιδίατρο.