Επί χρόνια, πολλοί γιατροί θεωρούσαν λίγο αστεία την θεωρία ότι τα επίπεδα της ορμόνης του ανδρικού φύλου, της τεστοστερόνης, μειώνονται με το πέρασμα του χρόνου. Τώρα πια, όμως, ολοένα περισσότεροι παραδέχονται πως δεν παραμένουν σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, αλλά μετά τα 40 αρχίζουν να μειώνονται κατά 1-2% ετησίως.

Μετά την ηλικία των 50-60 ετών, όμως, το 25-30% των ανδρών έχουν πλέον τόσο χαμηλή τεστοστερόνη, ώστε πάσχουν από το επονομαζόμενο σύνδρομο ανεπάρκειας τεστοστερόνης, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στους πάσχοντες.

Οι άντρες χρειάζονται την τεστοστερόνη για να έχουν δυνατούς μυς, γερά οστά, καλή ψυχική διάθεση, ενέργεια και καλή ερωτική ζωή. Έτσι, όταν είναι ελαττωμένη μπορεί να παρουσιάσουν αύξηση του σωματικού βάρους, απώλεια τριχών από το πρόσωπο και από το σώμα, μείωση της μυϊκής μάζας και της δύναμης, πόνους στις αρθρώσεις, εξάψεις και πολλά προβλήματα στην ερωτική τους ζωή, κατά τον δρα Χιου Τζόουνς, ομότιμο καθηγητή Ανδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σέφηλντ.

Όπως εξηγεί στην εφημερίδα «DailyMail», πολλοί άντρες κατηγορούν την ηλικία ή τη σχέση τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με το σεξ, αλλά αυτά μπορεί κάλλιστα να οφείλονται σε ορμονική διαταραχή.

Σύμφωνα με οδηγίες που εξέδωσε πέρυσι η Βρετανική Εταιρεία Σεξουαλικής Ιατρικής (BSSM), η μειωμένη ερωτική επιθυμία και δραστηριότητα, η κακή πρωινή στύση και η στυτική δυσλειτουργία είναι τρία από τα κριτήρια που πρέπει να εγείρουν υπόνοιες για σύνδρομο ανεπάρκειας τεστοστερόνης.

Άλλα ύποπτα συμπτώματα είναι η μείωση των αυτόματων στύσεων, η γυναικομαστία, η ολιγοσπερμία ή ασπερμία (σ.σ. η μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων) και το μικρό μέγεθος των όρχεων (κάτω από 5 εκατοστά).

Όταν αυτά τα συμπτώματα συνδυάζονται και με χαμηλές τιμές της ορμόνης σε αναλύσεις αίματος που γίνονται το πρωί και περισσότερες από μία φορές, τότε είναι πολύ πιθανό ο άντρας να πάσχει από ανεπάρκεια τεστοστερόνης.

Μακροπρόθεσμες συνέπειες

Η ανεπάρκεια μπορεί να έχει και σοβαρότερες, μακροπρόθεσμες συνέπειες. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, λ.χ., πραγματοποίησαν μελέτη με 800 άνδρες, διαπιστώνοντας πως όταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης είναι πολύ χαμηλά μπορεί να αυξηθεί κατά 33% ο κίνδυνος θανάτου μέσα σε μια 18ετία.

Η ανεπάρκεια αυξάνει επίσης τον κίνδυνο αναπτύξεως σακχαρώδους διαβήτη, ο οποίος όμως με τη σειρά του την μειώνει ακόμα περισσότερο. Το περίπου 40% των ανδρών με τύπου 2 διαβήτη έχουν και χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε πέρυσι ο δρ Τζόουνς.

Ωστόσο, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακόμα ποια διαταραχή προηγείται και ποια έπεται, καθώς σε μερικούς άντρες η χαμηλή τεστοστερόνη μπορεί να προκάλεσε τον διαβήτη και σε άλλους ο διαβήτης να οδήγησε στην χαμηλή τεστοστερόνη.

Ηλικία, διαβήτης και αλκοόλ

Η ηλικία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου ανεπάρκειας τεστοστερόνης, αλλά πολλές μελέτες δείχνουν πως καθοριστικό ρόλο παίζουν και η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και η κατάχρηση αλκοόλ, κατά τον καθηγητή Τομ Τρίνικ, ειδικό στην ανεπάρκεια από το Πανεπιστήμιο του Ούλστερ, στο Μπέλφαστ.

Όπως εξηγεί, τα περιττά κιλά, το «ζάχαρο» και το αλκοόλ οδηγούν σε συσσώρευση λίπους γύρω από τη μέση – δηλαδή στην ανδρικού τύπου παχυσαρκία, η οποία διεγείρει την παραγωγή της ορμόνης του γυναικείου φύλου, των οιστρογόνων, εξουδετερώνοντας έτσι την τεστοστερόνη.

Και δεν χρειάζεται να πίνει κανείς πολύ για να πληγεί η τεστοστερόνη του. «Μόλις δυο-τρία ποτηράκια κρασί την ημέρα μπορεί να ελαττώσουν τα επίπεδά της, ιδίως στους άντρες που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι», λέει ο καθηγητής Τρίνικ.

Στρες και ροχαλητό

Άλλοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τα επίπεδα της τεστοστερόνης είναι οι τραυματισμοί στους όρχεις (εξαιτίας λ.χ. της χημειοθεραπείας για καρκίνο), το στρες και διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις. Το στρες μπορεί να μειώσει την τεστοστερόνη, επειδή αυξάνει τα επίπεδα της κορτιζόλης – της κύριας ορμόνης του στρες.

Ακόμα και η λήψη κοινών φαρμάκων μπορεί να παίξει ρόλο, κατά τον καθηγητή Τρίνικ, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση των αναλγητικών που περιέχουν οπιοειδή.

Το δυνατό ροχαλητό και η άπνοια στη διάρκεια του ύπνου επίσης είναι παράγοντες κινδύνου, κατά τον δρα Σαχράντ Ταχέρι, λέκτορα Ενδοκρινολογίας στη Σχολή Κλινικής & Πειραματικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ.

«Με την άπνοια, διακόπτεται η αναπνοή αρκετές φορές μέσα στη νύχτα, δίχως να το αντιλαμβάνεται ο πάσχων», εξηγεί. «Η διακοπή αυτή μειώνει τα επίπεδα οξυγόνου στον οργανισμό, με συνέπεια να μπλοκάρεται ο κύριος αδένας του εγκεφάλου, η υπόφυση, και να μην δίνει το μήνυμα στους όρχεις για να παράξουν τεστοστερόνη».

Στο όλο πρόβλημα μπορεί να συμβάλλουν και παθολογικές καταστάσεις οι οποίες κατ’ εξοχήν εκδηλώνονται στην μέση ηλικία (όπως η στεφανιαία νόσος, το μεταβολικό σύνδρομο, ο καρκίνος του προστάτη κ.ά.), κατά τον δρα Πιέρ-Μαρκ Μπουλού, καθηγητή Ενδοκρινολογίας στο UniversityCollegeτου Λονδίνου.

Η θεραπεία

Το ερώτημα είναι τι μπορεί να κάνει ένας άντρας όταν έχει ανεπάρκεια τεστοστερόνης. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι γιατροί συνιστούν θεραπεία υποκατάστασης της ορμόνης για τρεις έως έξι μήνες, η οποία συνήθως γίνεται με ειδικά τζελ ή εγχύσεις.

Πολλοί γιατροί, πάντως, είναι επιφυλακτικοί στη χρήση αυτής της θεραπείας και προτείνουν πρώτα αλλαγές στον τρόπο ζωής. «Οι παχύσαρκοι ασθενείς λ.χ. συχνά διαπιστώνουν πως τα ορμονικά επίπεδά τους επανέρχονται στο φυσιολογικό όταν αδυνατίσουν», λέει ο καθηγητής Μπουλού. «Συνεπώς, δεν πρέπει να βιαστεί κανείς να χορηγήσει θεραπεία υποκατάστασης».