Το ότι τα συναισθήματα και οι συνήθειές μας μεταδίδονται στους ανθρώπους που μας περιβάλλουν έχει μελετηθεί επισταμένα από επιστήμονες όπως ο δρ Νικόλας Χριστάκης καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ο δρ Τζέιμς Φόλερ καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και ο δρ Τζον Τ. Κατσιόπο καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

Οι επιστήμονες αυτοί έχουν τεκμηριώσει την κοινωνική μεταδοτικότητα της ευτυχίας, της μοναξιάς, της παχυσαρκίας, ακόμα και της διακοπής του καπνίσματος, για να αναφέρουμε μερικά μόνον παραδείγματα.

Ωστόσο, τα συναισθήματά μας φαίνεται ότι μπορεί να εξαρτώνται και από βακτήρια και παράσιτα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την προσωπικότητά μας, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες.

Πως γίνεται αυτό; Ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι ακόμα γνωστός, αλλά εικάζεται ότι τα μικρόβια επηρεάζουν την ισορροπία ορισμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, προκαλώντας έτσι αλλαγή σε ό,τι νιώθουμε αλλά και στην συμπεριφορά μας.

Εξωστρέφεια και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά

Το τοξόπλασμα gondii, ένα παράσιτο που υπάρχει στα περιττώματα των γατιών, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Το τοξόπλασμα είναι ευρέως γνωστό για τους κινδύνους που κρύβει σε περίπτωση που μολύνει μια έγκυο, αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους είναι αβλαβές. Μελέτες υποδηλώνουν πως μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά σε μικρό αριθμό ιδιαίτερα ευαίσθητων ανθρώπων.

Η παρασιτολόγος δρ Νίκυ Μπάλτερ, ερευνήτρια λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϋ, που μελετά το τοξόπλασμα gondii λέει πως μελέτες της τελευταίας δεκαετίας υποδηλώνουν ότι επηρεάζει διαφορετικά άντρες και γυναίκες.

Οι μολυσμένες γυναίκες λ.χ. έχει διαπιστωθεί πως είναι πιο ευφυείς, πιο συνεργάσιμες, πιο εξωστρεφείς, πιο φιλικές και πιο ερωτικές σε σύγκριση με τις μη μολυσμένες. Οι μολυσμένοι άντρες, όμως, είναι λιγότερο ευφυείς, πιο απρόσεκτοι και πιο ριψοκίνδυνοι, σε σύγκριση με τους μη μολυσμένους.

«Οι διαφορές που εντοπίζουμε είναι μικρές, αλλά εμφανείς», τονίζει η δρ Μπάλτερ.

Το παράσιτο έχει επίσης σχετισθεί με ψυχικά νοσήματα, όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή και η διαταραχή ιδεοψυχαναγκαστικήςσυμπεριφοράς, αλλά ακόμα είναι νωρίς για να θεωρηθεί αιτία αυτών των προβλημάτων.

Όσον αφορά τη δράση του, φαίνεται πως επηρεάζει τα επίπεδα δύο χημικών ουσιών του εγκεφάλου (της ντοπαμίνης και του άλατος του γλουταμινικού οξέος), οι οποίες σχετίζονται με την ψυχική διάθεση και την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Το μικρόβιο της ευεξίας

Και μετά, είναι το μικρόβιο της ευτυχίας - το αβλαβές μυκοβακτηρίδιο vaccae, η ευνοϊκή επίδρασή του οποίου στην ψυχική διάθεση έγινε αντιληπτή τυχαία πριν από λίγα χρόνια, από επιστήμονες που προσπαθούσαν να δουν αν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εξουδετέρωση των καρκινικών κυττάρων του πνεύμονα.

Η δρ Μαίρυ Ο’Μπράιεν από το Νοσοκομείο Royal Marsden στο Λονδίνο και οι συνεργάτες της είχαν παρατηρήσει ότι οι μολυσμένοι με αυτό ασθενείς ένιωθαν μεγαλύτερη ενεργητικότητα, ήταν πιο αισιόδοξοι και γενικότερα ήταν πιο καλοδιάθετοι.

Έτσι, άρχισε η μελέτη του ως πιθανού «βελτιωτικού» της διάθεσης – και όπως διαπιστώθηκε το βακτήριο επιδρά στον εγκέφαλο, διεγείροντας μια περιοχή που παίζει ρόλο στην παραγωγή της ορμόνης της ευεξίας, της σεροτονίνης.

«Είναι περίεργο, γιατί οι λοιμώξεις συνήθως προκαλούν φλεγμονή και η φλεγμονή μας κάνει να νιώθουμε χειρότερα», λέει ο δρ Γκρέιαμ Ρουκ, καθηγητής Ιατρικής Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του University College στο Λονδίνο (UCL). «Το μυκοβακτηρίδιο όμως με κάποιον τρόπο δείχνει να εξουδετερώνει τη φλεγμονή, επιτρέποντας στη σεροτονίνη να δράσει».

Μάλιστα μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2007 στην επιθεώρηση «Neuroscience» έδειξε πως η έκθεση σε αυτό το μικρόβιο βελτιώνει την ψυχική διάθεση όσο και η λήψη αντικαταθλιπτικών.

Το μυκοβακτηρίδιο υπάρχει στο χώμα και έτσι είναι εύκολο να το εισπνεύσει κανείς ή να μολυνθούν τα χέρια του, κατά την δρα Ντόροθυ Μάθιους, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βιολογίας στο Κολέγιο Sage της Νέας Υόρκης.

«Η μόλυνση αυτή μπορεί να έχει ένα πρόσθετο πλεονέκτημα», προσθέτει. «Την βελτίωση της μάθησης, καθώς μελέτες έχουν δείξει πως όταν μολύνονται με αυτό ποντίκια, διέρχονται μέσα από λαβυρίνθους με διπλάσια ταχύτητα απ’ ό,τι όταν δεν είναι μολυσμένα».

Θλίψη από το μικρόβιο της δηλητηρίασης

Το κολοβακτηρίδιο (ή e. coli) το οποίο αποτελεί μια από τις πιο γνωστές αιτίες σοβαρής τροφικής δηλητηρίασης, επίσης μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματά μας.

Όπως εξηγεί η δρ Ναόμι Άιζενμπεργκερ, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, όταν παθαίνουμε μια σοβαρή λοίμωξη, το μόνο που θέλουμε να κάνουμε είναι να ξαπλώνουμε στο κρεβάτι για να κοιμηθούμε.

«Αυτή είναι η φλεγμονώδης αντίδραση, που ουσιαστικά αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο εξασφαλίζει ο οργανισμός ότι όλη του η ενέργεια θα εστιαστεί στην καταπολέμηση της λοίμωξης», λέει. «Αυτό όμως που έχει ενδιαφέρον είναι πως το ίδιο ακριβώς θέλουν να κάνουν και πολλοί πάσχοντες από κατάθλιψη, οι οποίοι συχνά αρνούνται να σηκωθούν από το κρεβάτι τους».

Ορμώμενη από αυτή την παρατήρηση, η δρ Άιζενμπεργκερ επιστράτευσε 39 εθελοντές και τους χορήγησε μικρή δόση από την βακτηριακή τοξίνη που παράγει το e. coli. Πριν και μετά την χορήγηση, οι εθελοντές συμπλήρωσαν ειδικά ερωτηματολόγια – και η σύγκριση των απαντήσεών τους έδειξε πως έπειτα από την μόλυνση ένιωθαν θλίψη και έτσι είχε ελαττωθεί το ενδιαφέρον τους για επαφές με άλλα άτομα, αλλά και για τις οικονομικές επιβραβεύσεις.

Όταν η δρ Άιζενμπεργκερ και οι συνεργάτες της έλεγξαν τομογραφίες του εγκεφάλου τους, είδαν πως είχε αλλάξει η δραστηριότητα σε τμήματα του εγκεφάλου που είναι γνωστό ότι ελέγχουν την προθυμία μας να ρισκάρουμε.

Αντικαταθλιπτικά τα προβιοτικά

Τα ωφέλιμα βακτήρια του εντέρου επίσης μπορεί να επηρεάζουν τα συναισθήματά μας, σύμφωνα με άλλες μελέτες.

«Τα υπάρχοντα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα εντερικά βακτήρια μπορεί να επικοινωνούν απ’ ευθείας με τον εγκέφαλο», λέει ο καθηγητής Γκλεν Γκίμπσον, μικροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Ρήντινγκ. «Κάποιες αρχικές μελέτες δείχνουν πως η χορήγηση μικρών δόσεων από προβιοτικά μπορεί να επηρεάσει τα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα – κυρίως με τα καταθλιπτικά».

«Αν τα ευρήματα αυτά επιβεβαιωθούν, θα μπορούσαν μια μέρα τα προβιοτικά σε φαρμακευτική μορφή να χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης», συνηγορεί ο νευροεπιστήμονας Τζον Κράιαν, από το Τμήμα Φαρμακολογίας του UniversityCollege στο Κορκ (UCC).

Την άποψη αυτή ενισχύει μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2010 στην επιθεώρηση «Archives of General Psychiatry» και η οποία βασίσθηκε στην εξέταση όλων των μελετών που έως τώρα έχουν δημοσιευθεί για το όλο θέμα.

Το συμπέρασμα αυτής της μελέτης ήταν πως «ολοένα περισσότερα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η διαταραχή της αρχαίας σχέσης μας με τους μικροοργανισμούς στο χώμα, στα τρόφιμα και στο έντερο μπορεί να συμβάλλει στα αυξανόμενα κρούσματα κατάθλιψης».