Στο μυθιστόρημά του, «Σιντάρτα», ο Χέρμαν Έσσε αφηγείται τη συνάντηση του πρωταγωνιστή με τον Βούδα, τον οποίο επικρίνει ότι επιδιώκει, μέσα από το δόγμα, να οδηγήσει τους άλλους σε στάδια εξέλιξης που μπορούν να επιτύχουν μόνο με τη δική τους προσπάθεια:

«…δεν αμφέβαλλα ούτε στιγμή ότι ήσουν ο Βούδας και είχες επιτύχει τον υπέρτατο στόχο, τον οποίο φιλοδοξούν να φτάσουν τόσες χιλιάδες βραχμάνοι και παιδιά βραχμάνων. Κατάφερες να λυτρωθείς από τον θάνατο. Και την λύτρωση αυτή, προϊόν των αναζητήσεων που έφερες εις πέρας στον δικό σου δρόμο, την κατόρθωσες μέσα από τη σκέψη, τον διαλογισμό, την γνώση και τη φώτιση. Όχι μέσα από ένα δόγμα! Κατά την γνώμη μου, ω Υπέρτατε, κανένας δε φτάνει στη λύτρωση μέσα από ένα δόγμα. Σε κανέναν, ω Σεβάσμιε, δε θα μπορέσεις να μεταδώσεις με λόγια και μέσω ενός δόγματος αυτό που σου συνέβη τη στιγμή ακριβώς της Φώτισής σου!».

Ο Σκοτ Πεκ στο βιβλίο του «Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος», προειδοποιεί τον αναζητητή ότι τίποτα δεν είναι εύκολο όταν βγαίνει από την πεπατημένη:

«Είναι ανθρώπινο –και σοφό- να φοβόμαστε το άγνωστο, τουλάχιστον να είμαστε λιγάκι επιφυλακτικοί όταν προχωράμε σε μια περιπέτεια. Όμως, μόνο από τις περιπέτειες μαθαίνουμε σπουδαία πράγματα».

Το βιβλίο του εξηγεί ότι η προσωπική εξέλιξη είναι πολύ σκληρή και πολύπλοκη δουλειά, που διαρκεί όλη τη ζωή. Ένας δρόμος όπου δεν υπάρχουν αρκετά μονοπάτια, κυρίως επειδή τον ανοίγουν, βήμα, βήμα, οι πατημασιές του ίδιου του οδοιπόρου. Ωστόσο, σε αυτόν τον τρόπο μετάβασης προς το άγνωστο υπάρχει πολλή σοφία και αποτελεσματικότητα:

«Οι εξαιρετικότερες στιγμές μας είναι πιο πιθανό να λαμβάνουν χώρα όταν αισθανόμαστε βαθιά καταρρακωμένοι, δυστυχείς και ανικανοποίητοι. Αφού είναι μόνο σε αυτές τις στιγμές που, ωθούμενοι από το ανικανοποίητο, είμαστε ικανοί να βγούμε από τον δρόμο τον πεπατημένο και να αρχίσουμε να ψάχνουμε πιο αληθινές απαντήσεις σε άλλα μονοπάτια».

Εσύ έχεις το δρόμο σου.

Εγώ έχω τον δρόμο μου.

Όσο για τον σωστό και μοναδικό δρόμο,

είναι κάτι που δεν υπάρχει.

Νίτσε