Η ανδρική υπογονιμότητα φαίνεται ότι απασχολεί ένα μικρό αλλά διαρκώς αυξανόμενο κομμάτι του αντρικού πληθυσμού (9-5%) στις μέρες μας. Αν και το πρόβλημα δεν απειλεί άμεσα την υγεία του, δεν παύει να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την κοινωνικότητα.

Οφείλεται σε συνέργεια πολλών βασικών παραγόντων, αλλά η πιο σημαντική αιτία είναι ο χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων (<20 εκατ/ml). Αναμφίβολα, η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι αλματώδης και εξαιρετικά αποτελεσματική.

Μεγάλο και σημαντικό ρόλο παίζει όμως και η διατροφή, η οποία έχει δύο όψεις: αν είναι σωστή και ισορροπημένη, βοηθά και αυξάνει τη γονιμότητα, ενώ αν είναι ελλιπής, λανθασμένη και ανεπαρκής δημιουργεί προβλήματα στην τεκνοποίηση. Ποια είναι επομένως τα τρόφιμα ή η ακατάλληλη διατροφική συμπεριφορά που πρέπει να αποφεύγουν οι άνδρες αν επιθυμούν να διαιωνίσουν το είδος τους;

• Αποφύγετε τα πολύ λιπαρά τρόφιμα (κυρίως τα trans λιπαρά οξέα), τα οποία προσδίδουν αυξημένες θερμίδες και πιθανόν να οδηγήσουν σε μια γρηγορότερη αύξηση του σωματικού βάρους. Αυτή με τη σειρά της έχει ως συνέπεια τη συσσώρευση λίπους μεταξύ άλλων μερών του ανθρώπινου σώματος και στην περιοχή των όρχεων, γεγονός που αποδυναμώνει τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι οι παχύσαρκοι άντρες έχουν μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης, γεγονός που επιδρά αρνητικά στη λειτουργικότητα του σπέρματος [Fertil. Steril, 2008]. Η επίτευξη και η διατήρηση, λοιπόν, του ιδανικού βάρους είναι επιτακτική και ιδιαίτερα ευεργετική στο θέμα της γονιμότητας.
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος (ζωική πρωτεΐνη), τηγανητών, επεξεργασμένων τροφών και ‘έτοιμων φαγητών’. Τα συντηρητικά και χημικά (ξενοοιστρογόνα) που περιέχονται, πιθανόν αθροιστικά να επιδρούν αρνητικά στη γονιμότητα. Επίσης, η εκτεταμένη χρήση σόγιας σε φαγητά τύπου ‘fast food’, είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για το αντρικό αναπαραγωγικό σύστημα, κυρίως λόγω των ισοφλαβινών (φυτοοιστρογόνα) που περιέχονται σε αυτή. Παράλληλα με τη μείωση των προκατασκευασμένων φαγητών, η ποικιλία στις διατροφικές επιλογές και η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών με τη βοήθεια των φρέσκων φρούτων και των λαχανικών (5 μερίδες/ημέρα) επιδρούν θετικά. Γενικότερα, τα θρεπτικά συστατικά που σχετίζονται άμεσα με τη γονιμότητα − και κατά συνέπεια πρέπει να αυξήσετε την κατανάλωσή τους − είναι τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα [Reprod. BioMed. 2003, Christophe et al., 1998] (λιπαρά ψάρια, ξηροί καρποί), το φολικό οξύ (σκουρόχρωμα φυλλώδη λαχανικά), οι βιταμίνες Β, C, D, Ε, το σελήνιο (ψάρι, δημητριακά ολικής άλεσης), το χρώμιο (τυρί, μαύρο πιπέρι), το ασβέστιο και ο ψευδάργυρος (οστρακοειδή, κρέας). Το σπέρμα είναι πλούσιο σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία και τυχόν διατροφικές ελλείψεις το επηρεάζουν αρνητικά.
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, διότι μειώνει τον αριθμό, την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων αλλά και τη σεξουαλική ικανότητα [Rev.Hosp. Clin. Fac. Med. S. P, 2004]. Πράγματι σε αυτή την περίπτωση ο οργανισμός παράγει μια ουσία, την ακεταλδεύδη, η οποία είναι ιδιαίτερα τοξική για το σπέρμα. Το οινόπνευμα εμπλέκεται επίσης και στην έκκριση της τεστοστερόνης επιταχύνοντας τον καταβολισμό της αλλά και τη μετατροπή της σε οιστρογόνο. Τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων στους άντρες μειώνουν σημαντικά τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Δεν θα πρέπει να παραληφτεί ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ καταστρέφει σημαντικές βιταμίνες για τον οργανισμό, όπως την Ε και την C, αλλά και τον ψευδάργυρο και το σελήνιο. Μια κατανάλωση με μέτρο αλκοολούχων ποτών, δηλαδή 1-2 ποτήρια ανά εβδομάδα θεωρείται ακίνδυνη, ενώ το κόκκινο κρασί φαίνεται να υπερέχει (κυρίως λόγω αντιοξειδωτικών) έναντι των υπολοίπων ποτών.
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης. 1-2 φλιτζάνια καφέ καθημερινά, δεν δημιουργούν κανένα πρόβλημα, καθώς σύμφωνα με έρευνες η κατανάλωση καφέ (κυρίως φίλτρου) κάνει το σπέρμα ταχύτερο και πιο αποτελεσματικό. Αντίθετα, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι μεγάλες ποσότητες καφεΐνης στον οργανισμό είναι αυτές που αυξάνουν τις ελεύθερες ρίζες και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος. Το αντίδοτο των ελευθέρων ριζών είναι τα αντιοξειδωτικά συστατικά των τροφίμων [Urol Clin North Am. 2008]. Επομένως, μια καλή εναλλακτική πρόταση είναι η αντικατάσταση του καφέ με τσάι, και συγκεκριμένα πράσινο τσάι, το οποίο περιέχει σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών. Τέλος, προσοχή πρέπει να δίνετε και στη θερμοκρασία των ροφημάτων, καθώς έγκυρες μελέτες δείχνουν πλέον ότι η κατανάλωση ‘ζεματιστών’ υγρών σε πλαστικά ποτήρια, βλάπτουν την ορχική λειτουργία, κυρίως λόγω των βινυλούχων παραγόντων που δημιουργούνται [NHANES, 2003-4].

Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι η διατροφή έχει σημαντική επιρροή στην ανδρική γονιμότητα και μια σωστή διατροφική συμπεριφορά έχει σίγουρα ευεργετικά αποτελέσματα. Ακολουθώντας τις συγκεκριμένες διαιτητικές συστάσεις, κάθε άντρας ‘ξαναβρίσκει τη φόρμα του’.