 Τι
συμβουλές θα έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στους σύγχρονους, που
ταλανίζονται από την οικονομική και πολιτική κρίση; …
αναρωτιέται το BBC,
προβάλλοντας το «γνώθι σαυτόν» ή το «διαλέξτε καλούς ηγέτες» που θα
μπορούσαν να φανούν πολύ χρήσιμες σε όποιον διαλέξει να βυθιστεί στις
διδαχές των προγόνων, αναζητώντας καθοδήγηση.
Το άρθρο υπογράφει ο
λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Armand D’ Angour ο οποίος είναι
και συγγραφέας του βιβλίου «Οι Έλληνες και το Νέο: η καινοτομία στην
αρχαία ελληνική φαντασία και εμπειρία και το επικείμενο Εύρηκα: Εφτά
αρχές νεωτερισμού από την Αρχαία Ελλάδα».
Χρέος, διχασμός και εξέγερση. Αυτή ήταν η Αθήνα του 6ου αιώνα π.Χ.
Αρχικά
ο καθηγητής αναφέρεται στον 6ο αιώνα π.Χ. και τον Σόλωνα. «Στις αρχές
του 6ου αιώνα π.Χ. οι πολίτες της Αθήνας βαρύνονταν από χρέη, κοινωνικό
διχασμό και ανισότητες, με τους φτωχούς αγρότες έτοιμους να πωλήσουν
τους εαυτούς τους για σκλάβους, απλώς και μόνο για να ζήσουν τις
οικογένειές τους. Η εξέγερση ήταν επικείμενη, ωστόσο ο αριστοκράτης
Σόλωνας, προέκυψε ως δίκαιος μεσολαβητής μεταξύ των συμφερόντων πλουσίων
και φτωχών. Κατήργησε τα δεσμά που δημιουργούσε το χρέος, περιόρισε την
ιδιοκτησία γης, και διαίρεσε τους πολίτςε σε τάξεις με διαφορετικά
επίπεδα πλούτου και αντίστοιχων οικονομικών υποχρεώσεων.
Τα
μέτρα του, παρότι δέχθηκαν επιθέσεις από όλες τις πλευρές, υιοθετήθηκαν
και άνοιξαν τον δρόμο για την δημιουργία της δημοκρατίας», γράφει ο D’
Angour. Συμπεραίνει μάλιστα ότι η επιτυχία του Σόλωνα δείχνει ότι οι
μεγάλοι ηγέτες πρέπει να έχουν το κουράγιο υλοποιήσουν μη δημοφιλή
συμβιβαστικά μέτρα για το καλό της δικαιοσύνης και της σταθερότητας. Τι θα συμβεί μετά; Ο Δελφικός χρησμός
Αναφερόμενος
στους ακατάληπτους χρησμούς του μαντείου των Δελφών, ο καθηγητής
εικάζει ότι στην ερώτηση: «Πρέπει η Ελλάδα να αφήσει το ευρώ;» η
απάντηση ίσως να ήταν : «Η Ελλάδα θα πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ αν
το ευρώ έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα» αφήνοντας όσους τάσσονται υπέρ και
όσους τάσσονται κατά μιας εξόδου, να ερίζουν για το ποια ακριβώς είναι η
σημασία του χρησμού. Σημειώνει ωστόσο ότι η πιο σοφή συμβουλή είναι τα περίφημα Δελφικά παραγγέλματα: «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν». Πρόσεχε, υπάρχουν και χειρότερα…Ο Οδυσσέας και η αντοχή
«Βάστα
καρδιά, χειρότερα δεινά βαστούσες τότες που μού ‘τρωγε ο αδάμαστος ο
Κύκλωπας γενναίους 20 συντρόφους»* λέει ο Οδυσσέας κατά το ταξίδι της
επιστροφής στην Ιθάκη, προσπαθώντας να πείσει τον εαυτό του να μην
λυγίσει τώρα, μετά από τόσες περιπέτειες. Το μήνυμα, όπως
επισημαίνει ο καθηγητής, είναι ότι στο παρελθόν υπήρξαν πιο δύσκολες
καταστάσεις και ξεπεράστηκαν με ευφυΐα και κουράγιο. * (μτφ. Αργύρη Εφταλιώτη) Είσαι βέβαιος ότι είναι σωστό αυτό; Η ακούραστη αναζήτηση του Σωκράτη
«Είναι
πολύ μεγάλο αγαθό για τον άνθρωπο το μιλάει κάθε μέρα για την αρετή και
για τα άλλα για τα οποία με ακούτε να συζητάω εξετάζοντας τον εαυτό μου
και τους άλλους. Γιατί η ζωή, χωρίς να τα εξετάζει κανείς αυτά, είναι
ζωή που δεν αξίζει να τη ζει ο άνθρωπος» έλεγε ο Σωκράτης που δεν
σταμάτησε ποτέ να αναζητήσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «Τι είναι
δικαιοσύνη» και «πως πρέπει να ζούμε;». Η κληρονομιά του
μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, είναι το καθήκον να συνεχίζουμε την ακούραστη
αναζήτηση ακόμη και όταν- ή μάλλον ειδικά όταν- δεν είναι πιθανό να
βρούμε σαφείς, οριστικές απαντήσεις. Η σάτιρα του Αριστοφάνη
Η
κωμωδία του Αριστοφάνη «Βάτραχοι» του 405 π.Χ. περιέχει ειλικρινείς και
ξεκάθαρες συμβουλές για τους «πολιτικά ασταθείς» συμπατριώτες του:
διαλέξτε καλούς ηγέτες, ή θα ξεμείνετε με τους κακούς. Να κάνουμε το ίδιο όπως την τελευταία φορά; Ηράκλειτος ο στοχαστής
«Δεν
μπορεί να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι» έλεγε ο Ηράκλειτος, τον 5ο
π.Χ. αιώνα. Ενώ η αλλαγή είναι συνεχής, διαφορετικά πράγματα αλλάζουν με
διαφορετικούς ρυθμούς. Σε ένα περιβάλλον μόνιμης ροής, είναι σημαντικό
να ορίσει κανείς κάποια σταθερά σημεία και να πιαστεί γερά από αυτά. Οι
αγορές ομολόγων, το χρέος και τα πακέτα διάσωσης μπορεί να αποτελούν μια
τέτοια πρόκληση.
| 
