Το καλοκαίρι έφθασε πλέον και τυπικά και οι περισσότεροι από εμάς έχουμε αρχίσει τις αποδράσεις στις παραλίες ή τουλάχιστον ονειρευόμαστε να ξεκλέψουμε λίγο χρόνο από τις καθημερινές υποχρεώσεις για μια βουτιά και λίγη ηλιοθεραπεία. Αν και ο ήλιος είναι πηγή ζωής, η έκθεση σε αυτόν πρέπει να γίνεται με μέτρο και τηρώντας ορισμένους κανόνες, ώστε να αποφύγουμε άμεσες και απώτερες βλαπτικές συνέπειες.

Ο περισσότερος κόσμος αντιλαμβάνεται τον ήλιο και τις επιδράσεις του από το αίσθημα θερμότητας που αισθάνεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης όπως και από το κοκκίνισμα ή το μαύρισμα μετά από αρκετή ώρα ηλιοθεραπείας. Παρά τις επίμονες προσπάθειες που καταβάλουν τα τελευταία χρόνια οι γιατροί και κυρίως οι πιο ειδικοί για το θέμα, οι δερματολόγοι, αρκετός κόσμος αγνοεί τους δυνητικούς κινδύνους από την ανεξέλεγκτη έκθεση στον ήλιο. Καταστάσεις όπως η φωτογήρανση ή ακόμα χειρότερα ο καρκίνος του δέρματος και κυρίως το μελάνωμα μοιάζουν για πολλούς πολύ μακρινά και σπάνια.

Επιγραμματικά, οι αρνητικές επιπτώσεις του ήλιου στο δέρμα μπορούν να διακριθούν σε οξείες και χρόνιες. Η πιο συνηθισμένη άμεση εκδήλωση είναι το ηλιακό έγκαυμα, που κυμαίνεται από ένα ελαφρύ ερύθημα μέχρι δημιουργία οιδήματος και φυσαλίδων. Το έγκαυμα, εκτός από το δυσάρεστο αίσθημα που δημιουργεί τις αμέσως επόμενες ημέρες, συνδυάζεται με αυξημένο ποσοστό μελανώματος.

Το τελευταίο είναι συχνότερο σε άτομα που έχουν ιστορικό επαναλαμβανόμενων εγκαυμάτων με φυσαλίδες (πχ κάθε καλοκαίρι) κατά την νεαρή ηλικία. Πολλοί αναρωτιούνται πώς γίνεται κάτι παροδικό όπως το έγκαυμα να προκαλεί καρκίνο στο δέρμα δεκαετίες μετά, η εξήγηση όμως είναι ότι το δέρμα προοδευτικά χάνει την ικανότητα να αυτό-επιδιορθώνει τις μικρές βλάβες που προκαλούνται στο DNA των κυττάρων από τον ήλιο και τελικά παρουσιάζεται ο καρκίνος.

Σε βάθος χρόνου η υπέρμετρη έκθεση στον ήλιο προκαλεί αλλαγές που συνολικά χαρακτηρίζουμε σαν φωτογήρανση. Απλά παραδείγματα που δείχνουν ξεκάθαρα τις μεταβολές αυτές και το ότι είναι ανεξάρτητες από την επίδραση της ηλικίας, είναι συγκρίσεις σε όμοιους διδύμους, όπου ο/η εργαζόμενος στο ύπαιθρο δείχνει πολύ μεγαλύτερος από ότι ο αδελφός του που είναι εργαζόμενος σε γραφείο ή στο σπίτι.

Αλλά και το οποιοδήποτε άτομο μπορεί να αξιολογήσει τη φωτογήρανση στον εαυτό του ή σε κάποιο συγγενικό του πρόσωπο, αν συγκρίνει στον καθρέπτη το δέρμα στο V του λαιμού-ντεκολτέ, με το παρακείμενο δέρμα που καλύπτεται από το ρούχο: οι κηλίδες, η αυξημένη ρυτίδωση, η ατροφία-λέπτυνση του δέρματος και οι ευρυαγγείες που φαίνονται στο φωτοεκτεθειμένο δέρμα είναι ακριβώς τα σημάδια της φωτογήρανσης.

Φυσικά όλα τα παραπάνω έχουν να κάνουν με ένα αισθητικό πρόβλημα που όσο και να μας προβληματίζει δεν έχει σοβαρή επίπτωση στην υγεία μας και επίσης εν μέρει διορθώνεται και αναστρέφεται με τις νεότερες τεχνικές τις αισθητικής-κοσμητικής δερματολογίας. Το σοβαρό πρόβλημα ξεκινά όταν η χρόνια έκθεση στον ήλιο χωρίς προστασία υπερνικά τους επανορθωτικούς μηχανισμούς του οργανισμού και εμφανίζεται ο καρκίνος του δέρματος.

Όλες οι μορφές καρκίνου του δέρματος, από το σχετικά αθώο βασικοκυτταρικό επιθηλίωμα, μέχρι το δυνητικά θανατηφόρο μελάνωμα έχουν ένα θετικό και ένα αρνητικό χαρακτηριστικό. Το θετικό χαρακτηριστικό είναι ότι εμφανίζονται στην επιφάνεια του δέρματος, οπότε μπορούν να μας κινήσουν το ενδιαφέρον με την παρουσία τους ή τις αλλαγές που προοδευτικά εκδηλώνονται και να απευθυνθούμε στο δερματολόγο για αξιολόγηση και αφαίρεση. Το αρνητικό χαρακτηριστικό είναι ότι επειδή δεν έχουν συνήθως συμπτώματα-τουλάχιστον από την αρχή- όπως πόνο ή αιμορραγία, οι περισσότεροι πάσχοντες παραμελούν να επισκεφθούν το γιατρό, οπότε μερικές φορές η κατάσταση έχει πια προχωρήσει όταν γίνει η διάγνωση της πάθησης.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι η πρόληψη μιας δυσάρεστης κατάστασης σε σχέση με το δέρμα μας μπορεί να γίνει σε δύο επίπεδα: μακροχρόνια με μια σταθερή και προσεκτική σχέση με τον ήλιο, όσον αφορά την ώρα και τη διάρκεια έκθεσης καθώς και τα αντηλιακά σκευάσματα που χρησιμοποιούμε και πιο άμεσα και στοχευμένα με την επίσκεψη στο δερματολόγο όταν αντιληφθούμε μια νέα αλλοίωση στο δέρμα ή μια αλλαγή σε προυπάρχουσα δομή.