Εκτεταμένα και λεπτομερή σενάρια για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, στην περίπτωση που Κομισιόν, εταίροι και η επόμενη ελληνική κυβέρνηση δεν «τα βρουν» για τη συνέχιση της χρηματοδότησης, κυκλοφορούν πλέον ευρέως στους διαδρόμους των Βρυξελλών. Ταυτόχρονα, όσο το ενδεχόμενο της εξόδου φαντάζει ολοένα και πιο ρεαλιστικό, κοινοτικοί παράγοντες προσπαθούν να επανακαθορίσουν το μέλλον όσων παραμείνουν στο κοινό νόμισμα. Δύο καθηγητές, των οποίων οι παρεμβάσεις και οι προειδοποιήσεις επανειλημμένως επαληθεύθηκαν μέσα στη διετία της ελληνικής κρίσης, ο Γερμανός Ντάνιελ Γκρος και ο Βέλγος Πολ Ντε Χράουε, σχεδόν ταυτόχρονα δημοσίευσαν τις αναλύσεις τους. Ο Ντ. Γκρος δείχνει τον τρόπο για να γίνει η έξοδος διαχειρίσιμη - όχι για τους Ελληνες πολίτες αλλά για τους δανειστές. Προβλέπει για την Ελλάδα μια δεκαετία εκτός ευρώ, με σκληρή δουλειά, αναμόρφωση του κράτους και έμφαση στις εξαγωγές, ώστε οι εταίροι να πάρουν πίσω τα λεφτά τους, αφήνοντας εντελώς ανοιχτό το αν η χώρα θα επιστρέψει ποτέ στο κοινό νόμισμα. Ο Nτε Χράουε προειδοποιεί την Κομισιόν και τη Γερμανία ότι πρέπει να βάλουν το χέρι στην τσέπη, αν θέλουν να συνεχίσει να υπάρχει το ευρώ.

Τα σενάρια

Το επικίνδυνο σενάριο που αναλύει ο σύμβουλος της Κομισιόν και επικεφαλής του επιφανούς think tank CEPS, καθηγητής Ντάνιελ Γκρος, προβλέπει μια ήπια μετάβαση, η οποία, όμως, για να πετύχει, θα πρέπει η Ελλάδα να συνεχίσει -έστω και εκτός ευρώ- τις μεταρρυθμίσεις και τη δημοσιονομική προσαρμογή. Υποστηρίζει ότι η έξοδος της χώρας μας από το ευρώ δεν είναι απαραίτητο να συνοδευτεί από πλήρη στάση πληρωμών της χώρας, τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους βρίσκεται στα χέρια θεσμικών δανειστών και μπορεί να εξυπηρετηθεί έπειτα από μια δεκαετία.

«Σήμερα το ελληνικό ΑΕΠ βρίσκεται περίπου στα 200 δισ. ευρώ. Αν η Ελλάδα επέλεγε να επαναφέρει τη δραχμή, το νέο νόμισμα, πολύ πιθανόν να είχε μία υποτίμηση περίπου 50 %, άρα και το ΑΕΠ θα έπεφτε κάτω από τα 100 δισ. Ταυτόχρονα, τα έσοδα της ελληνικής κυβέρνησης θα υποχωρούσαν παρομοίως από τα 80 δισ. που είναι σήμερα, στα περίπου 40 δισ. Φαινομενικά, η πενιχρή αυτή απόδοση φαντάζει παντελώς ανεπαρκής για να συνεχίσει να εξυπηρετεί τα 330 δισ. που η ελληνική κυβέρνηση οφείλει στους ξένους πιστωτές». Παρ’ όλ’ αυτά, ο Ντάνιελ Γκρος επισημαίνει:

1) Η έξοδος από το ευρώ θα σημάνει την πλήρη χρεωκοπία μόνο για τα 70 δισ. ευρώ που η χώρα χρωστά σε ιδιώτες μετά το PSI.

2) Τα 22 δισ. ευρώ που η Ελλάδα χρωστάει στο ΔΝΤ έχουν προτιμησιακό χαρακτήρα βάσει του διεθνούς δικαίου και, ως εκ τούτου, απαιτείται να πληρωθούν στο ακέραιο - και αυτό θα γίνει.

3) Παρά την αρχική υποτίμηση, η ισοτιμία ευρώ - δραχμής θα σταθεροποιηθεί, μέσα σε μία δεκαετία, σε πιο φυσιολογικά επίπεδα και στο τέλος των δέκα ετών το ΑΕΠ θα επιστρέψει στα 200 δισ.

4) Ως αποτέλεσμα της υποτίμησης, ο όγκος και η αξία των εξαγωγών θα φτάσει σε δέκα χρόνια στα 85 δισ. ευρώ -από τα 42 που είναι σήμερα- και, ως εκ τούτου, το θεσμικό δημόσιο χρέος θα μπορεί να εξυπηρετηθεί.

«Μορατόριουμ πληρωμών»

Ο Γερμανός ειδικός επισημαίνει ότι τα 70 δισ. ευρώ που η Ελλάδα θα διαγράψει -χρεωκοπώντας- από τους ιδιώτες, βρίσκονται σήμερα στα χέρια κυρίως ευρωπαϊκών τραπεζών. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών θα πρέπει να καλύψουν αυτή την απώλεια.

Ωστόσο, «οι επίσημοι πιστωτές της ευρωζώνης έχουν τη δυνατότητα να δουν το θέμα μακροπρόθεσμα και να συμφωνήσουν σε ένα μορατόριουμ πληρωμών». Εξηγεί, μάλιστα, πως ακόμα και σήμερα οι συμφωνημένοι κανόνες που ισχύουν για τα δάνεια του EFSF προβλέπουν 10 χρόνια περίοδο χάριτος και πλήρη αποπληρωμή σε 20 χρόνια. Αν το επιτόκιο των δανείων είναι 1,5 % (όσο και των γερμανικών ομολόγων σήμερα), αυτό σημαίνει πως η χώρα θα πρέπει να πληρώνει στους δανειστές 6 δισ. ευρώ τον χρόνο, δηλαδή το 3% του ΑΕΠ της, κάτι που, για τον Ντάνιελ Γκρος, «θα είναι σαφώς βιώσιμο». Τα 6 δισ. της εξυπηρέτησης αποτελούν μόλις το 6% από τα εισοδήματα που η Ελλάδα θα παίρνει από τις εξαγωγές. Ταυτόχρονα, ο Ντ. Γκρος προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα είναι, κατά μέσο όρο στη δεκαετία, πολύ πάνω από 1,5% (όσο το επιτόκιο των δανείων) και, κατά συνέπεια, η ικανότητα της χώρας να βελτιώνει το χρέος της θα βελτιώνεται σταδιακά, έως ότου φτάσει σε μία νέα ισορροπία. Σύμφωνα με τον Ντ. Γκρος, και μόνο η επιβολή επιτοκίου 1,5% σε μία χώρα της οποίας τα spreads βρίσκονται στο 25%, συνιστά «τεράστια επίδειξη αλληλεγγύης» και «ονομαστικό κούρεμα πάνω από 80% στο χρέος».

«Να δανείσει η ΕΚΤ φτηνό χρήμα»

Είναι εντυπωσιακό πως, σχεδόν ταυτόχρονα με το σενάριο Γκρος, ένας άλλος καθηγητής, αυτή τη φορά του LSE, ο Φλαμανδός Πολ Ντε Χράουε, επιφανής σύμβουλος της Κομισιόν και συγκεκριμένων κυβερνήσεων, προτείνει με δικό του επιστημονικό κείμενο τη λύση για το παραπάνω αδιέξοδο. Ο Πολ Ντε Χράουε, αφού ρίχνει τα βέλη του στις κυβερνήσεις γιατί δεν κατάλαβαν τη δυναμική και τον συστημικό χαρακτήρα της κρίσης χρέους, ζητά τα εξής:

1) Πρώτα η ΕΚΤ πρέπει να μπει στο παιχνίδι, εγγυώμενη τον φτηνό δανεισμό των κρατών-μελών που έχουν πρόβλημα ρευστότητας και όχι βιωσιμότητας, δηλαδή της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Θεωρεί, μάλιστα, τους δύο μηχανισμούς (EFSF και ΕSM) ανίκανους να κατευνάσουν τους φόβους των αγορών, λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων τους.

2) Η Κομισιόν πρέπει να επιβάλει παράλληλα στις χώρες με ελλείμματα και στις χώρες με πλεονάσματα να κάνουν προσαρμογές: «Για τις χώρες με έλλειμμα, αυτό σημαίνει λιτότητα, όμως με διασπορά σε μεγαλύτερη περίοδο. Οι χώρες με πλεόνασμα πρέπει πιεστούν να ξοδέψουν παραπάνω».

3) Τέλος, πρέπει να προωθηθεί η ένωση των προϋπολογισμών που, παρότι είναι μακροπρόθεσμη προοπτική, καλό είναι να ξεκινήσει με την έκδοση ευρωομολόγων. Οπως επισημαίνει ο Πολ Ντε Χράουε, «θα δοθεί, έτσι, στις αγορές το μήνυμα ότι πρέπει να υπερβούν τους υπαρξιακούς τους φόβους» και ότι η ευρωζώνη έχει κάνει πραγματικά ένα μη αναστρέψιμο βήμα. Αυτά αν, όπως λέει, «κάποιος θέλει πραγματικά να διατηρήσει το ευρώ».